2
دانش آموخته کارشناسی ارشدروابط بین الملل دانشگاه یزد
چکیده
جمهوری خلق چین، کشوری که چند دهه پیشگام درراه توسعه همهجانبه اقتصادی و تجاری نهاد اکنون بهسرعت در حال فتح قلهها و شاخصهای توسعه اقتصادی است و در برخی از زمینهها حتی گوی سبقت را از آمریکا ربوده است. گرچه چین در بسیاری از حوزهها ازجمله حوزه نظامی- امنیتی یا حوزه اجتماعی - فرهنگی فاصلهی زیادی با هژمون جهانی یعنی کشور آمریکا دارد اما بسیاری از پژوهشگران معتقدند که سرریز توانمندی اقتصادی چین به حوزههای دیگر مانند حوزههای نظامی و فرهنگی، این بخشها را تقویت و قدرتمند کرده و میتواند برای آمریکای ابرقدرت، چالش آفرین باشد. عوامل چندی از این قبیل باعث شده است که در محافل علمی زمزمه صعود چین به جایگاه هژمون جهانی چه بهعنوان قدرتی همتراز با آمریکا و چه بهعنوان جایگزین آمریکا در آیندهای نهچندان دور شنیده شود؛ اما نباید فراموش کرد که گرچه چین در راه رسیدن به جایگاه هژمون جهانی از ظرفیتهایی بیبدیل سود میبرد اما این مسیر ساده و هموار نیست و چالشهایی بر سر راه این کشور وجود دارد. بنابراین پرسش اصلی پژوهش حاضر، این است که ظرفیتها و چالشهای کشور چین در مسیر صعود به جایگاه هژمون جهانی چیست. به همین منظور نوشتار فرارو با روش توصیفی- تبیینی و با استفاده از نظریه نوواقعگرایی تهاجمی مرشایمر بهعنوان چارچوب نظری پژوهش، ظرفیتها و چالشهای چین در گذار به جایگاه هژمون جهانی را در ابعاد مختلف اقتصادی، نظامی – امنیتی و سیاسی موردبررسی قرار میدهد.
ارغوانی، فریبرز و میراحمدی، سعید (1398)، «تبیین سیاست موازنهسازی منطقهای چین در خاورمیانه»،فصلنامة سیاست جهانی، س8، ش2: 139-176.
اکبری، یونس (1392)، «رویکردی به تبیین: انواع تبیین علمی در پژوهشهای تاریخمحور»، تاریخنامة خوارزمی، س1، ش9: 73-90.
امیراحمدیان، بهرام و صالحیدولتآباد، روحالله (1395)، «ابتکار جادة ابریشم جدید چین؛ اهداف، موانع و چالشها»، فصلنامة مطالعات روابط بینالملل،س9، ش36: 9-42.
بزرگی، وحید و حسینی، میرعبدالله (1389)، «سازمان همکاری شانگهای: تحولات گذشته و چشمانداز آینده»، مطالعات اوراسیای مرکزی، س3، ش7: 1-27.
بصیری، محمدعلی؛ موسوی، سید حسام و رعیتینژاد، محمدعلی (1392)، «دولت، حاکمیت و همگرایی منطقهای (مقایسة شرق آسیا و اروپا)»، تحقیقات سیاسی بینالمللی، س5، ش16.
تقیزادة انصاری، محمد (1395)، «چالش بانک سرمایهگذاری زیرساخت آسیا و هژمونی مالی اقتصادی آمریکا»، فصلنامة سیاست جهانی، س5، ش2: 147-176.
جهانگیری، سعید و ساعی، احمد (1398)، «واکاوی رویکرد دستیابی چین به جایگاه قدرت اقتصاد جهانی»، سیاست خارجی، س44، ش1: 45-82.
دهشیری، محمدرضا و بهرامی، رضا (1394)، «نگاه استراتژیک چین به بریکس»، فصلنامة آسیای مرکزی و قفقاز، س21، ش89: 33-63.
رحیمی، غلامعلی؛ جوکار، محمدصادق و دهنوی، جلال (1393)، «دومین انقلاب در بازار گاز: نگاهی به استراتژی انرژی چین»، فصلنامة مطالعات اقتصاد انرژی، ش43: 105-128.
سازمند، بهاره و ارغوانی پیرسلامی، فریبرز (1391)، «چالشهای ژئوپلیتیک منطقهای و دکترین ظهور مسالمتآمیز»، فصلنامة روابط خارجی، س4، ش2: 145-178.
سازمند، بهاره و ارغوانی پیرسلامی، فریبرز (1391)، «چین و چالش تصور تهدید در جنوب شرق آسیا»، فصلنامة سیاست، س42، ش3: 165-184.
سازمند، بهاره و تقیزاده، فاطمه (1392)، «خیزش چین: ابعاد، مؤلفهها، پیامدها و چالشها»، فصلنامة مطالعات سیاسی، س5، ش19: 93-112.
سازمند، بهاره و رمضانی، احمد (1398)، «جایگاه چین و ژاپن در سیاست اقتصادی آسهآن»، فصلنامة مطالعات اقتصاد سیاسی بینالملل، س2، ش2: 425-445.
سازمند، بهاره و نریمانی، گلناز (1392)، «چین، ابرقدرتشدن و چالشهای آن»، فصلنامة مطالعات سیاسی، س7، ش25: 1-27.
شیرخانی، محمدعلی؛ بایزیدی، رحیم و رضازاده، مجتبی (1393)، «موازنة نرم: بریکس و چالش برتری آمریکا»، پژوهشنامة علوم سیاسی، س9، ش3: 145-174.
طباطبایی، سید محمد و قیاسی، امیر (1392)، «راهبرد سیاسی و امنیتی ایالات متحدة آمریکا در قبال چین ٢٠08-٢٠12 بر اساس تئوری موازنة نرم»، فصلنامة مطالعات سیاسی- اجتماعی جهان، س3، ش2: 269-302.
علیپور، حسین (1392)، جدال اژدها و عقاب؛ رقابت چین و آمریکا بر سر هژمونی، تهران: نسل نواندیش.
قوام، عبدالعلی و یزدانشناس، زکیه (1392)، «جستوجویی در منابع داخلی رفتار بینالمللی چین؛ استفادة بهینه از مقدورات داخلی»، فصلنامة روابط خارجی، س5، ش2: 125-160.
کیث، رونالد (1386)، چین، یک قدرت جهانی در حال برآمدن و پاسخ آن به جهانیشدن، تهران: مرکز ملی مطالعات جهانیشدن.
محمودی، سید هادی و راستگو افخم، عارفه (1397)، «تقابل برنامة آزادی دریانوردی آمریکا و ادعاهای حاکمیتی چین در دریای جنوبی چین»، مجلة مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، س10، ش1: 273-304.
مسرور، محمد و خانی، محمدحسن (1397)، «بازآرایی ژئوپلیتیکی در دریای جنوبی چین»، فصلنامة ژئوپلیتیک، س14، ش2: 168-196.
میرترابی، سید سعید؛ قربانی، ارسلان؛ منوری، سید علی و کشوریان آزاد، محسن (1399)، «ابتکار چندجانبة گرایی مالی چین و چالش نظم مالی بینالمللی (2019-2008)»، فصلنامة مطالعات اقتصاد سیاسی بینالملل، س3، ش2: 283-408.
ولیزاده، اکبر و هوشیسادات، سید محمد (1392)، «ژئوپلیتیک انرژی بریکس و جایگاه ایران»، فصلنامة سیاست، س43، ش2: 99-120.
ب. منابع انگلیسی
(2022). Evolution of BRICS. Retrived at https://brics2021.gov.in/about-brics#:~:text=BRICS%20is%20an%20important%20grouping,share%20in%20the%20world%20trade*.
Etzioni, Amitai. (2016)."The Asian Infrastructure Investment Bank: A Case Study of Multifaceted Containment".Asian Prospective.40.173-196.
Center for Strategic and International Studies. (2021).Reports. Retrived at https://www.csis.org/.
Global Energy Statistical Yearbook. (2022). Crude Oil Balance of Trade. Retrived at https://yearbook.enerdata.net/crude-oil/crude-oil-balance-trade-data.html.
Green Finance and Development Center. (2022).Countries of the Belt and Road Initiative (BRI). Retrived athttps://greenfdc.org/countries-of-the-belt-and-road-initiative-bri/.
Mearsheimer, John. (2001).The Tragedy of Great Power Politics.New York: W.W.Norton & Co.
O'Neill, Jim. (2021). Is the Emerging World Still Emerging? Two decades on, the BRICs promise lingers, International Monetary Fund.Retrived at https://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2021/06/jim-oneill-revisits-brics-emerging-markets.htm
(2018).China. Retrived at https://www.reuters.com/world/.