سیاست گذاری دفاعی- امنیتی ج.ا.ایران در رویارویی با افراط گرایی اسلامی در آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی در مقطع زمانی پیش رو(سال 1401-1400)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه افسری و تربیت پلیس امام حسن مجتبی(ع)

2 عضو هیات علمی دانشگاه امام حسین (ع)

3 دانشجوی دکتری دانشگاه عالی دفاع ملی

چکیده

ریشه‌های افراط گرایی اسلامی در باورها و اندیشه‌های اسلامی منطقه آسیای مرکزی از قرن نوزدهم ایجاد شده و در طول سالیان متمادی در خلال بحران‌های گوناگون رشد یافته است. پس از حوادث 11سپتامبر 2001 و تغییر در استراتژی ایالات متحده در قبال تروریسم و با لشگرکشی به کشورهای افغانستان و عراق، حوزه فعالیت و نفوذ بنیادگرایی اسلامی در خاورمیانه افزایش یافته و بروز و ظهور آن در بحران سوریه به عنوان یک بحران قومی- مذهبی به صورت تمام و کمال تجلی یافت. با توجه به تحولات منطقه در سال 1400 (2021) پژوهش حاضر درپی پاسخ به این سوال اصلی می‌باشد که سیاست گذاری دفاعی- امنیتی ج.ا.ایران در رویارویی با افراط گرایی اسلامی در آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی در مقطع زمانی فعلی(سال 1401-1400) چگونه می باشد؟ فرضیه‌ای که در پاسخ به این سوال مطرح می‌شود هراس از گسترش این دومینوی تنش و التهاب به آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی با توجه به تحولات اخیر افغانستان و حاکمیت طالبان و نیز بحران قره باغ و حضور نیروهای تکفیری با پشتیبانی ترکیه و آذربایجان، به ویژه رژیم صهیونیستی ( با توجه به استقرار تجهیزات نظامی در خاک آذربایجان) دولت‌های این قلمرو جغرافیایی و نیز جمهوری اسلامی ایران، روسیه و چین (با توجه به راهبرد گسترش حضور و نفوذ خود در مناطق همجوار با توانمندی های بالا و مناسب) را بر آن داشته تا علی‌رغم منافع متعارض و اختلافات موجود، سیاست خارجی و نگاه دفاعی و امنیتی خود را در جهت همگرایی منطقه‌ای نزدیک ساخته و به فکر ایجاد الگویی جدید بر اساس تهدیدات مشترک و ارائه ایده تشکیل مجموعه‌های امنیتی منطقه‌ای به منظور ایجاد بازدارندگی و نیز تقابل با افراط‌گرایی موجود در منطقه در قالب گروه های تکفیری باشند و پذیرش ج.ا.ایران در سازمان شانگهای نیز موید این موضوع می باشد.

کلیدواژه‌ها


  • فهرست منابع ومآخذ

    الف. منابع فارسی

    • آقایی، سید داود؛ دمیری، محمدرضا (1393)، «بررسی نقش بنیاد­گرایی اسلامی در آسیای مرکزی (­مطالعۀ موردی ازبکستان)»، تحقیقات سیاسی بین­المللی، س6، ش 18، 39-1.
    • ابراهیمی، نبی‌الله (1386)، «تأملی بر مبانی و فرهنگ مکتب کپنهاگ»، سیاست خارجی، س21، ش2، 458-439.
    • امینی، علی‌اکبر؛ حزباوی، قاسم (1389)، «مبانی فکری خشونت سیاسی در بنیاد­گرایی اسلامی»، علوم سیاسی و روابط بین­الملل، س3، ش12، 100-65.
    • بختیار­زاده، فاطمه؛ جاودانی­مقدم، مهدی (1400)، «ارزیابی علل رشد و گسترش افراط­گرایی مذهبی در آسیای مرکزی (2009-2019)»، راهبرد سیاسی، س 5، ش 1، 159-137.
    • نورانی بیدخت، حسن؛ شیخ علیان، محمد علی (بی­تا)­، جهانی­شدن و جهان سوم، تهران: وزارت امور خارجه.
    • حسین‌زاده شانه‌چی، غلامحسین (1393)، تاریخ اسلام در آسیای میانه و قفقاز، قم: مرکز ترجمه و نشر جامعه‌المصطفی.
    • احمدی، حمید (بی­تا)، اسلام در جنبش­های اسلامی معاصر، تهران: انتشارات کیهان.
    • رنجبر، مقصود؛ صیاد، محمدرضا (1392)، «ستیز دولت و افراط­گرایی اسلامی و تأثیر آن بر توسعه در خاورمیانه»، پژوهش­های سیاسی جهان اسلام، س3، ش3، 103-83.
    • سجاد پور، محمد کاظم؛ پور­قربان نیاکی، آسیه (1397)، «چین و افراط­گرایی برگرفته از منطقۀ آسیای مرکزی»، آسیای مرکزی و قفقاز، س 24، ش 103، 99-65.
    • عباس‌زاده­فتح‌آبادی، مهدی (1388)، «بنیادگرایی اسلامی و خشونت (با نگاهی به القاعده)»، سیاست، س39، ش4، 128-109.
    • عبداله‌خانی، علی (1392)، نظریه‌های امنیت، چ دوم، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین­المللی ایران معاصر.
    • فیرحی، داود (1395)، «آسیای میانه؛ ایران و اسلام»، سیاست، س 46، ش 1، 209-189.
    • کولایی، الهه (1384)، «زمینه‌های بنیادگرایی اسلامی در آسیای مرکزی»، سیاست، ش 67، 224-201.
    • گول نوزا ساید ازیموا (1385)، «فعالیت حرب­التحریر در آسیای مرکزی» مترجم: یوسف محمودی، ایراس، س2، ش9، 16-17.
    • نصری، قدیر (1383)، «بافتار منطقه‌ای امنیت»، مطالعات راهبردی، س7، ش 24.
    • واعظی، محمود (1385)، «تحولات سازمان همکاری شانگهای و عضویت ایران»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، س15، ش 53 ، 32-7.

     

    ب. منابع انگلیسی

    • Ayoob, Mohammad, (1997), “Defining security: A subaltern realist perspective”, in Critical security studies, by Keith Krause and Michael Williams, Mineapolis:University of Minnesota press, 121-148.
    • Buzan, Barry, Wæver, Ole, (2003), Regions and Powers: The Structure of International Security, Cambridge: Cambridge University Press.
    • Dittmer, Lowell (2007), «Central Asia and the Regional Powers», China and Eurasia Forum Quarterly, Vol. 5, No. 4, pp. 7-22.
    • Dyner, Anna, Legieć, Arkadiusz, Rękawek, Kacper, (2015), Ready to Go? ISIS and Its Presumed Expansion into Central Asia, Policy Paper, No.19(121), 1-16.
    • Eurasianet, Accessed on (2016), Summit Focuses on Central Asia's Islamic State Anxieties, http://www.eurasianet.org/node/75091.
    • Gabdullin, Eldar, (2011), Central Asia: Geopolitics, Security and Development Scenarios, Central Asia and the Caucasus, Vol.12, Issue1, 22-35.
    • Joshua D. Freilich, Jeff Gruenewald and Marissa Mandala(2018), Situational Crime Prevention and Terrorism, Criminal Justice Policy Review, 2019, Vol. 30(9) 1283–1311, sagepub.com/journals-permissions DOI: 10.1177/0887403418805142, sagepub.com/home/cjp.
    • International Crisis Group,(2015) Policy Brifing,Europe and Central Asia Briefing,Beshkik/ Brussels.
    • Kazinform international news agency, Accessed on (2016), Kazakhstan, Russia suggest creating «Islam against terrorism» forum, http://www.inform.kz/eng/article/2828701.
    • Matthew D. Phillips, Ph.D. and Emily A. Kamen (2014), Entering the Black Hole: The Taliban, Terrorism, and Organized Crime, journal of terrorism research, JTR, Volume 5, Issue 3–September 2014, http://doi.org/10.15664/jtr.945.
    • McLean, Wayne, (2011), Regional security complex theory and insulator states: The case of Turkey, Honours thesis, University of Tasmania.
    • Milad Haghania, Erica Kuligowski, Abbas Rajabifardc, PeterLentinid(2022), Fifty years of scholarly research on terrorism: Intellectual progression, structural composition, trends and knowledge gaps of the field, International Journal of Disaster Risk Reduction,Volume 68, January 2022, 102714. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2021.102714.
    • President of Russia, Accessed on (2016), Meeting of the CIS Council of Heads of State, http://en.kremlin.ru/events/president/news/50515.
    • Securitization Revisited", First Edition, Routlege
    • Stobdan, Phunchok, (2014), ISIS in Central Asia, IDSA issue brief, 1-5.
    • The Diplomat, Accessed on (2016), China Hosts SCO’s Largest-Ever Military Drills, http://thediplomat.com/2014/08/china-hosts-scos-largest-ever-military-drills/.
    • Weber, Edmund, (2005), “The Official Interpretation of Islam under the Soviet Regime A Base for Understanding of Contemporary Central Asian Islam”, Journal of Religious Cultur, No. 77, 1-19.
    • Svante E. Cornell, (2020), The Armenia-Azerbaijan Crisis, October 30, The Central Asia-Caucasus Institute and Silk Road Studies Program Joint Center.
    • Stobdan, P (1998), «China's Central Asia Dilemma», Strategic Analysis, Vol. 22, No. 3, pp. 399-408.