تشکیل ائتلاف های دریایی پیرامون مرزهای آبی جمهوری اسلامی ایران و تاثیر آن بر امنیت ملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه خوارزمی

2 عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی

چکیده

بنیان قدرت دریایی، بهره گیری از دریا برای تجارت و کنترل منابع است. در این چارچوب، واپایش دریاها، سرنوشت تصمیم گیری در ساحل را مشخص خواهد کرد. در سال‌های اخیر، تأثیرگذاری حوزه ایندوپاسفیک در معادلات ژئوپلیتیکی و تغییر موازنه های قدرت، باعث جهت گیری سیاست ها و تمرکز قدرت های جهانی و منطقه ای به این مناطق شده است. از این منظر شمال و غرب اقیانوس هند به ویژه حوزه دریای سرخ و خلیج عدن و آبراه های استراتژیک آن در کانون توجه قرار گرفته است. در هیمن راستا کشورهای فرامنطقه ای با همکاری کشورهای منطقه ای، ائتلاف های دریایی را در این مناطق با هدف تضمین امنیت دریانوردی و تامین منافع ملی خود شکل داده اند. هدف اصلی این پژوهش بررسی و تحلیل اثرگذاری شکل گیری ائتلاف های دریایی در امنیت ملی ج.ا.ایران به ویژه امنیت دریایی است. روش شناسی پژوهش مبتنی بر رویکرد استدلالی است و روش تحقیق نیز سرشتی توصیفی -تحلیلی دارد و اطلاعات آن نیز به روش کتابخانه ای گرداوری شده است. یافته های پژوهش نشان داد که بازرسی و توقیف شناورهای تجاری و نفتکش، ناامن سازی مسیرهای تردد و حمل و نقل دریایی، کنترل دریایی و بستر سازی بروز تهدیدات نظامی در عمق از مهمترین تهدیدات این ائتلاف های دریایی برای امنیت ملی است و برای مقابله با این تهدیدات، توسعه عمق بازدارندگی دفاعی کشور در بستر دریا، سیادت دریایی در آبراه های راهبردی پیرامون و مدیریت هوشمند ترانزیت انرژی فسیلی در خلیج فارس و تنگه هرمز، ضروری است.

کلیدواژه‌ها


  • فهرست منابع و مآخذ

    الف. منابع فارسی

    • اخگری، علی­اکبر (1391)، نقش قدرت دریایی در اقتدار ملی ج.ا.ایران، اولین همایش ملی توسعۀ مکران، تهران.
    • افشردی، محمد­حسین؛ نادری، سعید (1399)، »شناخت مهم­ترین الزامات افزایش بازدارندگی با استفاده از مدیریت ترانزیت انرژی فسیلی در یک منطقه»، فصلنامۀ مطالعات دفاعی استراتژیک، س هیجدهم، ش هشتم.
    • ترکان، اکبر (۱۳۹۰)، ملاحظات دفاعی در قراردادهای انتقال نفت و گاز، مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی، تهران.
    • پیشگاهی­فر، زهرا؛ خانی­ها، نسرین (1389)، «جایگاه حوزة اقیانوس هند و تنگه­های استراتژیک آن در فرایند جهانی شدن»، فصلنامۀ علمی پژوهشی جغرافیا.
    • خانزادی­؛ سیاری، حبیب الله (1394)، تنگه­های راهبردی جهان، تهران: انتشارات نداجا.
    • خوشکار، امیرعباس؛ قاسمی، فرهاد (1401)، «راهبرد­پژوهی سیستم کنترل رژیم صهیونیستی در برابر نفوذ منطقه­ای جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ محیط راهبردی، دانشگاه دفاع ملی.
    • ربیعی، علی (۱۳۸۷)، مطالعات امنیت ملی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.
    • رستمی، علی­اکبر­؛ زهدی، یعقوب (1392)، جایگاه دریا در راهبرد دفاعی ج.ا.ایران و راهکارهای تحقق و الزام­های آن، مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی، دانشگاه عالی دفاع ملی.
    • روشندل، جلیل (1376)، امنیت ملی و نظام بین الملل، چ اول، تهران: انتشارات سمت.
    • ضرغامی، ابراهیم؛ همکاران (1397)، «استراتژی دریایی و قدرت ملی»، فصلنامۀ مطالعات بین­رشته­ای دانش راهبردی، دانشگاه عالی دفاع ملی، س هشتم، ش 33.
    • ضرغامی، ابراهیم؛ همکاران (1397)، سیاست دریایی و استراتژی ملی، (مطالعۀ موردی: جایگاه اقیانوس هند در استراتژی دریایی ج.ا.ایران)- پایان­نامه­، دانشگاه  خوارزمی تهران.
    • عالی­پور، علیرضا­؛ طحانی، غلامرضا (1397)، «توسعۀ قدرت دریایی، زیربنای اقتصاد دفاع»، فصلنامۀ مدیریت راهبردی دفاع ملی، س دوم، ش 8.
    • عبداله­خانی، علی (۱۳۸۲)، نظریه­های امنیت مقدمه­ای بر طرح­ریزی دکترین امنیت ملی، تهران: مؤسسۀ فرهنگی ابرار معاصر تهران.
    • عسکری، محمود­؛ ترابی، قاسم (1392)، بازدارندگی ج.ا.ایران در عرصۀ دریایی، مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی، دانشگاه عالی دفاع ملی.
    • حافظ­نیا، محمد­رضا (1378)، الگوی مناسب برای نظام بین­المللی، فصلنامۀ دانشور، س هفتم، ش 25.
    • حافظ نیا، محمدرضا (۱۳۸۵)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، چ اول، مشهد: انتشارات پاپلی.
    • خامه­گر، محمد؛ دیگران (1395)، اعتبارسنجی رهیافت‌های کشف استدلالی غرض سوره‌های قرآن، فصلنامۀ پژوهش­های قرآنی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    • کاویانی­راد، مراد (1390)، پردازش مفهوم امنیت زیست­محیطی (رابطۀ امنیت و اکولوژی)، فصلنامۀ ژئوپلیتیک، س هفتم، ش سوم.
    • قاسمی، فرهاد (۱۳۸۸)، الزامات تئوریک بازدارندگی منطقه­ای جمهوری اسلامی ایران، فصلنامۀ بین­المللی روابط خارجی، س اول، ش سوم.
    • قاسمی، فرهاد (1392)، نظم نامتقارن سیستم­های پیچیده و آشوب و راهبرد دفاع جامع در سیستم بازدارندگی، فصلنامۀ روابط خارجی، س ششم، ش اول.
    • قاسمی، فرهاد؛ جمشیدی، محمد­حسین؛ محسنی، سجاد (1397)، عربستان سعودی و بازدارندگی شبکه­ای علیه ج.ا.ایران، فصلنامۀ مطالعات راهبردی،س بیست و یکم، ش سوم.
    • کالین اس­گری (1385)، ساختار­شناسی راهبرد، ترجمۀ علیرضا فرشچی، چ اول، انتشارات: دانشکدۀ فرماندهی و ستاد سپاه.
    • صفارزاده؛ همکاران (۱۳۸۸)، حمل­و­نقل دریایی، تهران: انتشارات اسرار دانش.
    • مجتهدزاده، پیروز (1381)، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران، چ اول، تهران: انتشارات سمت.
    • موحدی­نیا، جعفر (1388)، اصول و مبانی پدافند غیرعامل، تهران: انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
    • میرحیدر، دره؛ عسکری، سهراب (1383)، ژئوپلیتیک قلمروهای دریایی ایران در خلیج فارس با تأکید بر لزوم فلات قاره، فصلنامۀ پژوهش­های جغرافیایی، ش ۵۰ .
    • مینایی، حسین؛ صباغ­پور، هومن؛ حجتی­نیا، محمد­حسین (1397)، تهدیدات امنیتی شمال اقیانوس هند و آیندۀ تجارت دریایی ج.ا.ایران، فصلنامۀ آینده­پژوهشی دفاعی، س سوم، ش 10.

     

    ب. منابع انگلیسی

    • CMF, (2022) Combined Maritime Forces, https://combinedmaritimeforces.com.
    • EIA (2014) Countries World Oil Transit Chokepoints, U.S. Energy Information Administration analysis full report.
    • Clark bryan (2014), Commanding the seas)CSBA(The Center for Strategic and Budgetary Assessments,www.csbaonline.org.
    • Cantori, Louis and Steven L. Spiegel (1970), The International Politics of Regions, New Jersey: Prentice Hall, Englewood Clis.
    • Gray, Colins (1977), “The Geopolitics of The Nuclear Era”, Heart Land, Rim Lands and The Technological Revolution, Newyork, Crane Russak and Company.
    • International Institute for Strategic Studies (IISS)(2017), The military balance, Rutledge, www.iiss.org.
    • Kaplan, Robert,(2010) Monsoon: The Indian Ocean and the Future of American Power Tellis, Ashley (2007), American and Indian Interests in India‘s Extended Neighborhood, India in Transition, June 27.
    • Tan, Andrew T. H (2011), The Politics of Maritime Power A Survey, Published by Routledge.
    • Till, Geoffrey(2005), Sea power: A Guide for the Twenty-First Century (Cass Series: Naval Policy and History)
    • Kaplan(2009)center-stage-21st-century, ww.foreignaffairs.com/articles/east-asia
    • Lake,DavidMorgan, Patrick (1997). Regional Orders: Building Security in a New World,  Penn State University Press.
    • Mahan, Alfred Thayer, (2006), The major Operation of The Navies in the War of Amirican Independence, Boston, Little Brown.