1
گروه مطالعات منطقه ای دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
2
استادیار گروه انقلاب و اندیشه سیاسی، دانشکده معارف، دانشگاه تهران
چکیده
بهصورت سنتی، اسلام رایج در بین توده مردم در دو سوی دریای خزر؛ ترکیب عقاید و باورهای بیشمار و قدیمی ایرانی، قبیلهای به علاوه سنن اسلامی در منطقه بوده است. به مرور زمان به ویژه بعد از فروپاشی شوروی، با انگیزه های سیاسی، عقاید مردم در جمهوری آذربایجان دستکاری شده است. فقر، بیثباتیها و آشفتگی همراه با تشنگی بیشتر برای مذهب، زمینههای فعالیت کنشگران خارجی در این کشور را فراهم کرده است. در نتیجه این مداخله، سلفیگری به شکل افزایش باورها، شعائر و سنن در ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در جمهوری آذربایجان بروز و ظهور پیدا کرده، موجب بروز فضای ضد ایرانی و تخریب روابط با ج.ا ایران شده است. این پژوهش در تلاش است به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی و تحلیل سوال «علل برآمدن و گسترش سلفیگری افراطی در جمهوری آذربایجان» بپردازد. نتایج پژوهش حکایت از این دارد که رقابت کشورهای منطقه در جمهوری آذربایجان، در وضعیت دینی جامعه جمهوری آذربایجان تأثیر گذاشته و این رقابتهای سیاسی خروجیهای فرهنگی تأثیرگذاری در جمهوری آذربایجان از جمله رشد سلفیگری داشته است. سلفیگری متاثر از ترکیه به نسبت دیگر کشورها ضدیت بیشتری با نفوذ فرهنگی ج.ا.ایران و تشیع در جمهوری آذربایجان دارد.
سیفزاده، حسین(1378). «قفقاز و تراژدی لاینحل هویت ملی»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، 8 (27)، 96-83.
فلاح، رحمتالله (1390). «محیط سیاسی جریانهای اسلامگرای شیعی در جمهوری آذربایجان»، مطالعات راهبردی جهان اسلام، 12 (45)، ص 230-213.
گلی، حسن (1387). «وهابیت تهدید برای جمهوری آذربایجان»، آران، 6 (16)، 175-185.
منفرد، افسانه، و بیات، کاوه (1387). مروری بر تاریخ چچنستان؛ روایتی از سیمای طبیعی، فرهنگ، سیاست و تصوف ستیهنده کوهنشینان قفقاز. تهران: نشر کتاب مرجع.
واحدی، الیاس (1386). هویت قومی در جمهوری آذربایجان. تهران: انتشارات ابرار معاصر.
ویلهلمسن، ژولی (1384). «اسلامگرایی جنبش جداییطلب چچن»، ترجمه سعید نقیزاده، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، 13 (49)، 182-137.
هاشمی، غلامرضا (1381). «عوامل درونمنطقهای تأثیرگذار بر امنیت قفقاز»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، 11(40)، 85-106.
هانتر، شیرین، تامس، جفری، و ملیکیشویلی، الکساندر (1391).اسلام در روسیه؛ سیاستهای هویتی و امنیتی. ترجمه الهه کولایی، سیده مطهره حسینی و اسما معینی، تهران: نشر نی.
هرزیگ، ادموند (1381). «اسلام، فراملیگرایی و زیرمنطقهگرایی در کشورهای سیآیاس»، ترجمه امیرمسعود اجتهادی،مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، 11 (38)، 101-146.
Falkowski, M. (2016). “Russia's Middle East: the escalation of religious conflicts in Northern Caucasus”, Center for Eastern Studies, available at: http://www.economist.com.
Geybullayeva, (2007). “Is Azerbaijan Becoming a Hub of Radical Islam?”, Turkish Policy Quarterly ,at:http://www.turkishpolicy.es.
Rovshanoglu, K (2017). “Radicalism and Jihadism in Azerbaijan”, Contact , available at: Internet Sources.
Saroyan, M. (1997). Minorities, Mullahs, and Modernity: Reshaping Community in the ormer Soviet Union, Universityof California, Berkeley Institute.
Shaffer, B. (2000). “It’s not about ancient hatreds, it’s about current policies: Islam and Stability in the Caucasus”, Caucasian Regional Studies, 5 (1-2).
خاشع, جعفر و سلیمانی, غلامعلی . (1402). دلایل گسترش سلفی گری افراطی در جمهوری آذربایجان؛ با تاکید بر مولفه های فرهنگی، تاریخی و سیاسی. فصلنامه محیط شناسی راهبردی ج.ا.ایران, 7(2), 45-72.
MLA
خاشع, جعفر , و سلیمانی, غلامعلی . "دلایل گسترش سلفی گری افراطی در جمهوری آذربایجان؛ با تاکید بر مولفه های فرهنگی، تاریخی و سیاسی", فصلنامه محیط شناسی راهبردی ج.ا.ایران, 7, 2, 1402, 45-72.
HARVARD
خاشع, جعفر, سلیمانی, غلامعلی. (1402). 'دلایل گسترش سلفی گری افراطی در جمهوری آذربایجان؛ با تاکید بر مولفه های فرهنگی، تاریخی و سیاسی', فصلنامه محیط شناسی راهبردی ج.ا.ایران, 7(2), pp. 45-72.
CHICAGO
جعفر خاشع و غلامعلی سلیمانی, "دلایل گسترش سلفی گری افراطی در جمهوری آذربایجان؛ با تاکید بر مولفه های فرهنگی، تاریخی و سیاسی," فصلنامه محیط شناسی راهبردی ج.ا.ایران, 7 2 (1402): 45-72,
VANCOUVER
خاشع, جعفر, سلیمانی, غلامعلی. دلایل گسترش سلفی گری افراطی در جمهوری آذربایجان؛ با تاکید بر مولفه های فرهنگی، تاریخی و سیاسی. فصلنامه محیط شناسی راهبردی ج.ا.ایران, 1402; 7(2): 45-72.