دانشآموخته کارشناسی ارشد اندیشه سیاسی، پژوهشگر تاریخ انقلاب و اندیشه متفکران مسلمان
چکیده
قدرت نرم یکی از ابزارهای بازیگران سیاسی بینالمللی برای عمقبخشی راهبردی و کاهش هزینههای تامین منافع ملی محسوب میگردد. قدرتهای جهانی برای تحصیل اهداف ترسیمشده در محیط راهبردی مترصد کاربست منابع نرمافزاری قدرت برای حصول نتایج فراوان با کمترین واکنش، مقاومت و حتی هزینههای مادی هستند. ج.ا.ایران برای تعمیق ارزشها و حصول نتایج مطلوب در سیاست خارجی نیازمند طرحریزی راهبردی برای کاربست قدرت نرم در روابط خارجی است و از ملزومات سیاستگذاری قدرت نرم در سطح منطقهای و بینالمللی، شناخت صحیح منابع نرم بازتولید قدرت است تا از طریق تمرکز بر پتانسیلهای داخلی، بسترهای افزایش تاثیرگذاری بر مصالح و منافع ملی در محیط راهبردی را فراهم آورد. یکی از بسترهای شناخت منابع قدرت، اسناد ملی و فرادستی است. ازآنجایی که این اسناد با توجه به ظرفیتها، فرصتها و تهدیدات پیشروی نظام تدوین و ابلاغ میگردند، مداقه در بندها و اصول اسناد فرادستی میتواند الگوی منابع قدرت را در اختیار سیاستگذاران قرار دهد. در میان اسناد ملی ج.ا.ایران، بیانیه گام دوم به عنوان یک سند ملی، نقشه راهبردی و برنامه اقدام جمعی از ظرفیت مناسبی برای شناسایی و ترسیم الگوی چندوجهی منابع قدرت نرم در غرب آسیا و جهان اسلام برخوردار است. با توجه به تاکید سند گام دوم بر مسئله عزت ملی در روابط خارجی و مرزبندی با واحدهای سیاسی بینالمللی، لازم است به مقوله قدرت نرم به عنوان یکی از ابزارهای ارتقاء عزت ملی توجه ویژه شود. مقاله حاضر با استعانت از روش تحلیل محتوای کمی مترصد بررسی منابع نرمِ قدرت در بیانیه مزبور است و تلاش نگارنده، پاسخگویی به این سوال خواهد بود: منابع قدرت نرم ج.ا.ایران براساس بیانیه گام دوم انقلاب شامل چه ابعاد و مولفههایی میشود؟ یافتهها نشان میدهند در بیانیه گام دوم به ابعاد مختلف قدرت نرم در عرصه سیاست، اقتصاد، علم و دانش توجه شده است.
ابرقونی، روحالله (1398). بیانیهنامه: فرهنگ الفبایی بیانیه رهبر معظم انقلاب پیرامون گام دوم انقلاب اسلامی. قم: نشر مشهور.
ایمان، محمدتقی، و نوشادی، محمودرضا (1390). «تحلیل محتوای کیفی»، عیار پژوهش در علوم انسانی، 3 (6)، 44-15.
آیتالله خامنهای، سید علی (1397). بیانیه گام دوم انقلاب خطاب به ملت ایران. تهران: دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای.
پوراحمدی، حسین (1389). قدرت نرم و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. قم: بوستان کتاب.
پیشگاهیفرد، زهرا، و همکاران (1390)، «جایگاه قدرت نرم در قدرت ملی با تأکید بر جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد، 20 (61)، 211-191.
تلیس، اشلی، و همکاران (1383). سنجش قدرت ملی در عصر فراصنعتی. تهران: ابرار معاصر.
جداوی، ابراهیم (1399). راهبردهای رهبری: تبیین عملیاتی بیانیهی گام دوم انقلاب اسلامی. تهران: پرناک.
جعفری، علیاکبر، و قربی، سید محمدجواد (1395). «مؤلفههای منابع سیاسی قدرت نرم در جمهوری اسلامی ایران در افق سند چشمانداز 1404»، سیاست اسلامی، 4 (9)، 75-94.
جعفری، علیاکبر، و قربی، سید محمدجواد (1397). «منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران؛ مطالعه کمی سیاستهای کلی علم و فناوری»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 8 (27)، 151-175.
جمشیدیها، غلامرضا، و قربی، سید محمدجواد (1402). «تحلیل محتوای کمی منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در سند مؤلفههای هویت ملی ایرانیان»، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، 12 (46)، 372-337.
جوانی، یدالله (1387). «نقش معنویت در تولید قدرت ملی»، مطالعات راهبردی بسیج، تابستان، 11 (39)، 68-31.
حیدری، منصور، قربی، سید محمدجواد، و محمدی، مجتبی (1395). «سیاست خارجی و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران (مورد کاوی چشمانداز بیستسالهی جمهوری اسلامی ایران)»، فصلنامه سیاست دفاعی، 24 (94)، 46-9.
ذوعلم، علی (1400). برخی مفاهیم اساسی در بیانیهی گام دوم انقلاب اسلامی. تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
راجی، سید محمدحسین، و خاتمی، سید محمدرضا (1398). گام تمدنساز: بسط بیانیه گام دوم انقلاب با تکیه بر اسناد بینالمللی. قم: نشر معارف.
ردایی، هادی، و امینی، زینالعابدین (1401). مسئولیت اجتماعی جریان انقلابی با تأملی بر بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی. قم: انتشارات جهاد دانشگاهی.
رفیع، حسین؛ قربی، سید محمدجواد، و دانش، حسین (1393). «منابع فرهنگی قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران؛ مطالعه موردی سند چشمانداز 1404»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، 11 (38)، 24-9.
رکابیان، رشید، و پورحسن، ناصر (1399). «الزامات و راهکارهای اجرایی بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی با تأکید بر بیانات مقام معظم رهبری»، نشریه پژوهشهای انقلاب اسلامی، 9 (35)، 176-161.
رمضانی، حسینعلی (1399). گام دیگر بهسوی تمدن اسلامی (تبیین بیانیه گام دوم انقلاب). تهران: انتشارات نداجا.
زارع، سید فردین، مرادیان، محسن، و صادقینسب، محسن (1400). «الگوی ایرانی سنجش و ترازیابی قدرت ملّی»، پژوهشهای راهبردی ارتش، 1 (4)، 134-81.
زرقانی، سید هادی (1388). مقدمهای بر قدرت ملی: مبانی، کارکردها، محاسبه و سنجش. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
ستایشمنش، مهدی (1402). «بررسی و شناسایی سرچشمههای قدرت ملی»، فصلنامه جغرافیا و روابط انسانی، 6 (21)، 159-140.
سیدی، سید مهدی؛ و دیگران (1401). «بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و نقشه راه علمی کشور»، نشریه فرهنگ و ارتقاء سلامت، 6 (2)، 237-228.
شاهملکی، سجاد (1402). تبلور مفاهیم کلامی شیعه در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ایران. قم: نشر امتداد حکمت.
شیرودی، مرتضی (1399). «قدرت نرم، تمدن نوین اسلامی و بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی»، نشریه علم و تمدن در اسلام، 2 (5)، 132-114.
عبدالعلیپور، قادر (1400). «جایگاه قدرت نرم در مفهومشناسی قدرت ملی با تأکید بر رویکرد دینی»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، 11 (25)، 199-173.
علیزاده، یعقوب، و همکاران (1401)، «مبانی تعلیم و تربیت انقلاب اسلامی در زمینه بازتولید قدرت نرم با تأکید بر بیانیه گام دوم»، فصلنامهمطالعات قدرت نرم، 12 (28)، 125-107.
فیضی، فاضل (1402). «جایگاه قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی»، پژوهشهای سیاسی و بینالمللی، 14 (54)، 115-97.
قربی، سید محمدجواد (1392). «واکاوی مختصات قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در سند چشمانداز 1404»، فصلنامه عملیات روانی، 10 (37)، 70-49.
قربی، سید محمدجواد (1394). «مداقهای در منابع، ابزار، ابعاد و تهدیدات قدرت نرم در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست دفاعی، 23 (90)، 56-9.
قربی، سید محمدجواد (1394)، «مؤلفههای الهامبخشی و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام: مطالعه سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 5 (16)، 116-85.
قربی، سید محمدجواد (1396). «فرهنگ سیاسی و قدرت نرم در انقلاب اسلامی؛ موردکاوی سند مؤلفههای هویت ملی ایرانیان»، فصلنامه عملیات روانی، 12 (46)، 154-131.
قربی، سید محمدجواد (1400). «تحلیل محتوای برجستگی منابع قدرت نرم در سند چشمانداز بیستساله جمهوری اسلامی ایران»، نشریه مطالعات دولت پژوهی در جمهوری اسلامی ایران، 7 (1)، 54-25.
قربی، سید محمدجواد، و جعفری، علیاکبر (1393). «برجستگی منابع قدرت نرم ایران: مطالعه موردی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، 4 (10)، 68-29.
قربی، سید محمدجواد، و جعفری، علیاکبر (1395). «منابع قدرت نرم در سیاستهای کلی نظام؛ موردکاوی سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، 5 (19)، 44-7.
قربی، سید محمدجواد، و حیدری، منصور (1395). «مؤلفههای قدرت نرم ایران در سند مؤلفههای هویت ملی ایرانیان (مطالعه ارزشهای فرهنگی)»، قدرت نرم، 6 (15)، 64-46.
قربی، سید محمدجواد، و حیدری، منصور (1397). «فرهنگ و قدرت نرم؛ مطالعه منابع فرهنگی قدرت نرم در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، 7 (26)، 196-151.
کاکویی، عیسی (1400). عوامل قدرت ملی. تهران: نشر بهاندیش.
گروهی از نویسندگان (1398). گام دوم: بیانیه گام دوم انقلاب خطاب به ملت ایران. اصفهان: نشر ریاح.
محسنزادگان، امیر، و حسینی، سید رسول (1390). «تأثیر دیپلماسی بر قدرت ملی ایران در عرصه جهانی»، مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 2 (3)، 150-131.
موسوی، سید صدرالدین، و قربی، سید محمدجواد (1392). «الهام بخشی و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در سند چشمانداز1404»، مطالعات قدرت نرم، 3 (9)، 133-113.
نادری، مهدی، و پیرانی، شهره (1399). «راهبردهای پیشرو در پساچهل سالگی انقلاب اسلامی (تبیین بیانیه گام دوم»، دانش سیاسی، 16 (31)، 328-305.
ب- انگلیسی
Ahmad, A. (2012). “Concept of national power”,Strategic Studies, 32 (2/3), PP.83-101.
Bilgin, P. ana Elis, B. (2008). “Hard Power, Soft Power: Toward a More Realistic Power Analysis”,Insight Turkey, 10 (20), PP. 5-20.
Chang, C-L. (2004). A Measure of National Power. Fo-guang University.
deLisle, J. (2020). “Foreign Policy through Other Means: Hard Power, Soft Power, and China's Turn to Political Warfare to Influence the United States”, Foreign Policy Research Institute, 64 (2), PP.174-206.
Donaldson, A. (2020).Sources of soft power: How perceptions determine the success of nations. England, British Council.
Gubaidullina, M. Sh., Insebayeva, S.A. (2013). “The Concept of “power” in International Relations: Basic approaches, the analysis, and interpretation”, International relations and international law, 2 (62), PP.83-88.
Jablonsky, D. (1997). “National Power”, Parameters (The US Army War College Quarterly), 27 (1), pp.34-54.
Jain, M. (2020). National Power, its meaning and definition.semester political science, Institute of Law, Date: 1/4/2020.
Kharitonova, E. (2015). “Soft Power Effectiveness”, World Eсonomy and International Relations, No. 6, pp.48-58.
Kohara, M. (2005). “Information power and international security”,Progress in Informatics, No.1, PP.39-46.
Kopalyan, N., Asatryan, G. (2023). “Hard Power and Its Limits”,Hard PowerMagazine, Issue 26.
Lee, S-W. (2011). “The Theory and Reality of Soft Power: Practical Approaches in East Asia”. In:Public Diplomacy and Soft Power in East Asia, By Sook Jong Lee and Jan Melissen, Palgrave Macmillan Series in Global Public Diplomacy (GPD), PP.11–32.
Lodgaard, S. (2023). Major Powers in a Shifting Global Order. Tokyo: Toda Peace Institute, Policy Brief No.162.
Mcveigh, B. (2010). “Soft Power Superpowers: Cultural and National Assets of Japan and the United States”, The journal of Japanese Studies, 36(2), PP.379-383.
Motaghi, S., And Others (2020).National power measurement (case study: Oceania, Europa and North America). E3S Web of Conferences.
Nye, Jr. (2004).Soft Power: The Means to Success in World Politics. New York: PublicAffairs.
Nye, Jr. (2008).Public Diplomacy and Soft Power. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science. 616 (1), PP.94-109.
Nye, Jr. (2017). “Soft power: the origins and political progress of a concept”, Palgrave Communications, Issue 8, PP.1-3.
Nye, Jr.(2009). “Hard Decisions on Soft Power: Opportunities and Difficulties for Chinese Soft Power”, Harvard International Review, 31 (2), PP.18-22.
Poulshock, M. (2022). National Power as Network Flow,Cornell University.
Terzioğlu, E. (2022). “Soft or Hard Power in Diplomacy”. In: Maintaining International Relations Through Digital Public Diplomacy Policies and Discourses. Pennsylvania: IGI Global Publisher of Timely Knowledge, PP.51-64.
US NATO Military Terminology Group (2010).Instruments of national power. In: Dictionary of Military and Associated Terms, Pentagon, Washington: Joint Chiefs of Staff, US Department of Defense.
Watanabe, Y., McConnell, D.L. (2008).Soft Power Superpowers: Cultural and National Assets of Japan and the United States. Armonk, N.Y. and M.E. Sharpe.
قربی, سیدمحمدجواد . (1402). تحلیل محتوای کمی منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی. فصلنامه محیط شناسی راهبردی ج.ا.ایران, 7(3), 97-136.
MLA
قربی, سیدمحمدجواد . "تحلیل محتوای کمی منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی", فصلنامه محیط شناسی راهبردی ج.ا.ایران, 7, 3, 1402, 97-136.
HARVARD
قربی, سیدمحمدجواد. (1402). 'تحلیل محتوای کمی منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی', فصلنامه محیط شناسی راهبردی ج.ا.ایران, 7(3), pp. 97-136.
CHICAGO
سیدمحمدجواد قربی, "تحلیل محتوای کمی منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی," فصلنامه محیط شناسی راهبردی ج.ا.ایران, 7 3 (1402): 97-136,
VANCOUVER
قربی, سیدمحمدجواد. تحلیل محتوای کمی منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی. فصلنامه محیط شناسی راهبردی ج.ا.ایران, 1402; 7(3): 97-136.