طی سال های اخیر، افغانستان با وجود حضور نیروهای خارجی، با چالشهای بسیاری دست به گریبان بوده است؛ افزایش اقدامات تروریستی، گسترش فقر و بیکاری و فقدان یک دولت قوی مرکزی، تنها بخشی از مشکلات افغانستان هستند که زمینهها و بسترهای مناسبی را برای قدرتیابی مجدد طالبان ایجاد کرده اند. در این راستا، مقاله حاضر تلاش می کند عوامل بسترساز ظهور مجدد طالبان را با روش تحلیل مضمون به بحث بگذارد. روش گردآوری داده ها نیز مطالعات اسنادی و مصاحبه عمیق با اساتید و کارشناسان صاحب نظر در این حوزه است. تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق نشان می دهد که در زمینه قدرت یابی مجدد طالبان دو دسته مضمون کلان و سازمان‌دهنده عوامل خارجی و داخلی وجود دارند که هر کدام دارای مضامین پایه مختص خود هستند. از جمله عوامل یا مضامین خارجی میتوان به نقش متناقض آمریکا در فرایند دولت_ملت‌سازی، رقابتهای هند و پاکستان در افغانستان، منازعه مرزی افغانستان با پاکستان، رقابتهای استعماری و جنگ سرد اشاره نمود. همچنین عوامل یا مضامین داخلی از قبیل تضاد و کشمکش قومی، چالشهای اقتصادی، چالشهای آموزشیو فرهنگی، ضعف دولت مرکزی و نیروهای امنیتی و نظامی نامنسجم شناسایی شد. در پایان الزمات مواجهه با این گروه از جهات نظامی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی به بحث گذاشته شد.
بایبوردی، اسماعیل و همکاران (1394). «بررسی سیاست خارجی آمریکا در مبارزه با تروریسم: اهداف و پیامدهای پیمان امنیتی کابل-واشنگتن»، پژوهشنامه روابط بینالملل، 8 (30)، 105-146.
داداندیش، پروین؛ کالجی، ولی (1389). «بررسی انتقادی مجموعه امنیتی منطقهای با استفاده از محیط امنیتی قفقاز جنوبی»، فصلنامه راهبرد، 19 (56)، 73-107.
شفیعی سیف‌آبادی، محسن (1400). «فرصتها و چالشهای پیشروی قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران پس از خروج نیروهای آمریکا از افغانستان»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، 11 (4)، 133-160.
شفیعی، نوذر (1396). «تبیین عوامل مؤثر بر اتخاذ استراتژی دولت ترامپ نسبت به افغانستان»، فصلنامه پژوهشهای روابط بینالملل، 7 (24)، 109-132.
سردارنیا، خلیلالله؛ حسینی، سید مهدی (1393). «چالشهای اجتماعی دولت‌سازی مدرن در افغانستان»، فصلنامه سیاست جهانی، 3 (3)، 37-63.
دهزاد، عبدالمنان (1395). ریشههای جنگ در افغانستان. کابل: انتشارات سعید.
رفیع، حسین؛ بختیاری جامی، محسن (1393). «چالشهای صلح در افغانستان»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، 20 (88)، 33-58.
حیدری، محمدعلی؛ رهنورد، حمید (1390). «افغانستان، نیروهای بیگانه و چالش دولت-ملت‌سازی»، فصلنامه رهنامه سیاستگذاری، 2 (4)، 57-82.
کالینز، جوزف (1398). بازشناسی جنگ در افغانستان. ترجمه احمدرضا دانش، تهران: موسسه عرفان.
ساوه‌درودی، مصطفی (1400). «تأثیر ظهور مجدد طالبان بر امنیت ملی ج.ا.ایران»، فصلنامه دولتپژوهی جمهوری اسلامی ایران، 7 (12)، 145-170.
محمدی مریجان (1400). طالبان؛ از ظهور مجدد تا حاکمیت بر افغانستان. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات بینالمللی ابرار معاصر.
وفاییزاده، محمدقاسم و همکاران (1395). بررسی گفتگوهای صلح در افغانستان در چهار دهه گذشته. کابل: مرکز مطالعات استراتژیک افغانستان.
وثوقی، سعید و همکاران (1393). «تبیین جایگاه افغانستان به‌عنوان کانون چند زیرسیستم منطقهای با تأکید بر منطقه آسیای جنوبی و نقش هندوستان»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، 20 (78)، 177-149.
مشرقی، دیدار علی (1389). بحران هویت ملی در افغانستان: راهکارها و راه‌حل‌ها. کابل: انتشارات سعید.
)