تحلیل الگوی رفتاری دخالت‌های ایالات متحده در ایران (متغیرها، تاثیرات و راهکارها)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات منطقه ای، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری روابط بین الملل، دانشکده حقوق، علوم سیاسی و الهیات، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات راهبردی، تهران، ایران

چکیده

نگاه تاریخی به رخدادهای پس از جنگ جهانی دوم، ردپای مداخله به عنوان یکی از ابزارهای مهم سیاست خارجی ایالات متحده را به خوبی نشان می‌دهد. واشنگتن با گذار از دوران انزوای سیاسی، تا پایان جنگ جهانی اول در عرصه بین‌المللی حضور جدی پیدا نکرد و توجه سیاست خارجی آن بیشتر به حوزه آمریکای مرکزی و جنوبی معطوف بود؛ اما شالوده حضور ایالات‌متحده و حذف و تضعیف دیگر رقبا در عرصه بین‌المللی در همین زمان بنا نهاده شد. تا قبل از فروپاشی شوروی، این دخالت‌ها بیشتر کشورهای بلوک شرق را هدف گرفته بود، پس از پیروزی انقلاب اسلامی خصوصاً پس از پایان جنگ تحمیلی، بالا رفتن گسترده هزینه تقابل مستقیم نظامی با ایران، راهبردهای مقابله‌جویانه آمریکا را با گسست روبه‌رو و روند دخالت‌های ایالات‌متحده در ایران، با روش‌های تازه‌ای ادامه پیدا کرد و تا امروز نیز ادامه داشته است. این پژوهش به‌طور خاص با هدف یافتن تأثیر، پیامدها و راهکارهای مداخله آمریکا و متحدانش در امنیت داخلی جمهوری اسلامی ایران و ترسیم الگوی این دخالت‌ها طراحی شده است. در این راستا پژوهش ابتدا با بررسی مفهومی مداخله، با استفاده از آرای نخبگانی، به شناسایی، وزن‌دهی و تحلیل کمی و کیفی اصلی‌ترین متغیرهای تأثیرگذار در روند دخالت‌های ایالات‌متحده در ایران در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی، فناوری و فرهنگی پرداخته، در نهایت با ترسیم مدل دخالت ایالات‌متحده، به ارائه راهکارهایی برای مقابله با این مداخلات مبادرت ورزیده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که جنگ ترکیبی، تخریب سرمایه اجتماعی، سناریوسازی، دروغ‌پردازی و کشته‌سازی و ائتلاف‌سازی و اجماع‌سازی از اصلی‌ترین ابزارهای نوین دخالت ایالات‌متحده در ایران است.

کلیدواژه‌ها


  • منابع

    الف- فارسی

    • احمدی‌نژاد، حمید؛ذوالفقاری، مهدی (1402). «استراتژی چهار دهه تقابل آمریکا با جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه محیط‌شناسی راهبردی ج.ا.ایران، 7(4)، 9-34.
    • ازغندی، علیرضا؛ مجید، کافی (1391). «بررسی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه نظریه سازه‌انگاری»، فصلنامه علوم سیاسی، 8(21)، 205-231.
    • امام‌جمعه‌زاده، سید جواد؛ بابایی، مجتبی (1395). «نقش اتاق‌های فکر در اعمال تحریم‌های هسته‌ای آمریکا علیه ایران»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، 8(32)، 91-114.
    • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1388). «امنیت هستی‌شناختی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، 1(1)، 41-76.
    • ضرغامی، ابراهیم؛ ایزدی، محمد (1402). «مقایسه تحلیلی راهبرد نظامی آمریکا در دوران ترامپ و بایدن در رابطه با جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه محیط‌شناسی راهبردی ج.ا.ایران، 7(3)، 9-42.
    • غریب‌آبادی، کاظم (۱۳۸۷). برنامه هسته‌ای ایران: واقعیت‌های اساسی، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
    • قاسمی، فرهاد (1401). «گامی به‌سوی الگوی نظری نظم پراکنشی- شاخه‌ای در سیاست بین‌الملل نوین»، فصلنامه بین‌المللی ژئوپلیتیک، 18(1)، 289-314.
    • قرنی، رضا (1398). «نفوذ و استحاله»، نشریه مکاتبه و اندیشه، شماره ۴۷.
    • قوام، سیدعبدالعلی؛ نجفی‌سیار، رحمان (1392). «ارتقای مفهوم مداخله بشردوستانه در بستر نظریه‌های روابط بین‌الملل (با تأکید بر مکتب انگلیسی)»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، 6(24)، 37-60.
    • کالینز، الن (1400). مطالعات امنیتی معاصر، ترجمه علیرضا ثمودی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • مرسلی، فاطمه (1395). کانون‌های فکری استکبار (معرفی و بررسی عملکردهای بنیادهای جنگ نرم)، تهران: اسرار قلم.
    • مشیرزاده حمیرا؛ جعفری هرمز (1391). «قدرت هژمون و دولت های انقلابی: مطالعه موردی امریکا و جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه روابط خارجی، 4(1)، 47-77 .
    • موحد، محمدعلی (۱۳۸۲). خواب آشفته نفت، تهران: نشر کارنامه.

     

    ب- انگلیسی

    • Begby, E. (2003). Liberty, Statehood and Sovereignty: Walzer on Mill on Non-Intervention. Journal of Military Ethics, 2(1), 46-62
    • Brennan, D. (2022). John Bolton Blasts Joe Biden’s Hollow Iran Threat, Nuclear Deal is Religious Pursuit. Retrieved August 1, 2022, from Newsweek: https://www.newsweek.com/john-bolton-blasts-joe-biden-hollow-iran-threat-nuclear-deal-jcpoa-religious-pursuit-1676785
    • Choi, S.-W., & James, P. (2014). Why Does the United States Intervene Abroad? Democracy, Human Rights Violations, and Terrorism. Journal of Conflict Resolution, 60(5), 899-926.
    • Fukuyama, F. (2006). The End of History and the Last Man. Free Press.
    • Gasiorowski, M. (1991). The 1953 coup d'état in Iran. Comparative Politics, 24(3), 331-350.
    • Graham , L. (2015). Press – Release – Mic: Lindsey Graham Slams Iran Nuclear Deal, Saying It “Empowers the Oppressors”. Retrieved June 12, 2022, from
    • Gramsci, A. (1971). Selections from the Prison Notebooks. International Publishers.
    • Hehir, J. B. (1994). Intervention: From Theories to Cases. Retrieved June 6, 2022, from Thirteenth annual Morgenthau, Memorial Lecture on Ethics and Foreign Policy: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1747-7093.1995.tb00168.x.
    • Keohane, R. O. & Nye, J. S. (2001). Power and Interdependence. Longman.
    • Krauthammer, C. (1990). The unipolar moment. Foreign Affairs, 70(1), 23-33.
    • Mearsheimer, J. J. (2001). The Tragedy of Great Power Politics. W. W. Norton & Company.
    • Pape, R. A. (1997). Why economic sanctions do not work. International Security, 22(2), 90-136.
    • Sagan, S. D. (1996). Why do states seek nuclear weapons? Security Studies, 5(3), 59-90.
    • S. Congress. (1996). D'Amato-Kennedy Act (Public Law 104-208). Washington, DC: Government Printing Office.
    • Walker, T. C. (2009). Liberal Internationalism and Intervention: An Early Transatlantic Dialogue between Thomas Paine and Immanuel Kant. Retrieved June 3, 2022, from https://www.gvsu.edu/cms4/asset/54A33349-DDB5-9122-52D039391EF8BB6C/liberal_intervention_10.pdf.