نقش کریدورها در محیط راهبردی ج.ا. ایران و آثار آن‌ها بر قدرت ملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، جمهوری اسلامی ایران

2 دانش آموخته دکتری علوم سیاسی، دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، جمهوری اسلامی ایران

چکیده

کریدورها نمایانگر دامنه گسترده‌ای از سرمایه‌گذاری در پروژه‌های متنوع لجستیکی، ارتباطات، گردشگری، انرژی و غیره هستند که توان سیاسی، نظامی و فرهنگی را نیز در خود امتداد داده‌اند. به همین پیوستگی، کشورها در ایجاد و پیوند با کریدورها می‌توانند شرایط افزایش قدرت را برای خود فراهم ‌کنند و ایران با دارا بودن موقعیت جغرافیایی با اهمیت در نظام بین‌الملل از این قاعده جدا نیست. هدف اصلی پژوهش با تمرکزی مشخص در ارتباط با مهم‌ترین کریدورهای مناطق پیرامونی ایران با محوریت پِکَن، دهلی‌‌نو، آنکارا، واشینگتن و تهران مورد توجه قرار خواهند گرفت که از یک طرف نقش آن‌ها را به عنوان نمونه‌هایی در نظام بین‌الملل مشخص و از طرفی دیگر تأثیرات این کریدورها بر قدرت ایران ارزیابی شود. پرسش اصلی پژوهش حاضر عبارت است از اینکه «نقش مهم‌ترین کریدورها در محیط راهبردی ج.ا. ایران و تأثیر آن‌ها بر قدرت ملی ایران چیست؟» یافته‌های پژوهش از طریق چارچوب نظری «سه ‌‌حوزه‌ای/سه ‌سطحی» دکتر محی‌الدین مصباحی و روش توصیفی-تحلیلی با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی، مؤید اثرگذاری گسترده کریدورها با تکیه بر ابزارهای ژئواکونومی همچون ارز قدرتمند، توان سرمایه‌گذاری همراه با پیامدهای ژئوپلیتیکی و ژئوکالچری در سطوح مختلف نظام بین‌الملل است. پیوند جغرافیای ایران با راه ابریشم‌نوین، راه کتان، کریدور شمال-جنوب و همچنین چندمنظوره کردن کریدور محور مقاومت علاوه بر اینکه به قدرت اقتصادی، سیاسی، نظامی و فرهنگی کشور در داخل و همچنین توسعۀ پایگاه‌های قدرت در امتداد همین کریدورها در خارج خواهد افزود از اهمیت نقش محورهای آنکارا و واشینگتن(مسیر حمل و نقل ترانس-کاسپین، کریدور میانی و عرب-مِد) نیز کم خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها


  • منابع

    الف- فارسی

    • امینی، داود (۱۴۰۲)‌. «ابعاد ژئوپلیتیکی و اقتصادی گسترش شبکه ریلی محور مقاومت جهت تقابل با کنشگری رژیم صهیونیستی با تأکید بر شبکه راه‌آهن خرمشهر-بصره»، فصلنامه اقتصاد دفاع و توسعه پایدار، ۸(۲۷)، ۱۴۶-۱۲۷.
    • اختیاری امیری، رضا؛ شفقت‌نیاآباد، جواد (۱۴۰۲). «سیاست هند در قبال ابتکار یک کمربند-یک راه»، پژوهشنامه ایرانی سیاست بین‌الملل، ۱۱(۲)، 5-31.
    • وبگاه تی.آر.تی به فارسی (1403)، «افزایش حجم صادرات ترکیه در بخش محصولات با فناوری متوسط به بالا»، قابل دسترسی در: https://B2n.ir/TURK3
    • تافلر، الوین (1370). جابه‌جایی در قدرت دانایی و ثروت و خشونت در آستانه قرن بیست‌ویک، شهین دخت خوارزمی، تهران: انتشارات علم.
    • حافظ‌نیا، محمد؛ احمدی نوحدانی، سیروس؛ و نوری روستای، مهدی (۱۴۰۰). «بررسی نقش موقعیت گذرگاهی در قدرت ملی، مورد مطالعه: ایران»، مجله پژوهش‌های جغرافیای سیاسی، ۶(۲)، 86-106.
    • ذکی، یاشار؛ کریمی، حسن؛ قالیباف، محمدباقر (۱۳۹۸). «شرق مدیترانه و تأثیر آن بر قلمروسازی ژئوپلیتیکی ایران در جنوب غرب آسیا»، مجله پژوهشهای جغرافیای سیاسی، ۴(۳)، 21-45.
    • رئیسی‌نژاد، آرش (۱۴۰0). ایران و راه ابریشم نوین، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    • رئیسی‌نژاد، آرش (۱۴۰۰). «کمربند زمینی راه ابریشم نوین و ژئوپلیتیک آسیای مرکزی». پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل، ۱۰(۱)، 119-142.
    • رئیسی‌نژاد، آرش (۱۴۰۲). «تنهایی استراتژیک تاریخی ایران و سیاست خارجی غیردولتی: از نفرین جغرافیا تا مخمصه ژئوپلیتیکی»، فصلنامه ژئوپلیتیک، ۱۹(۱)، 269-306.
    • رئیسی‌نژاد، آرش (۱۴۰۰). «قدرت ژئواکونومیک راه ابریشم نوین: سرمایه‌گذاری در کمربند و جاده و چرخش در موازنه جهانی»، فصلنامه سیاست خارجی، ۳۵(۱)، 53-82.
    • رئیسی‌نژاد، آرش (۱۴۰۰). «هند، راهبرد کلان مائوسام و منافع ملی ایران»، فصلنامه مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام، ۳(۲)، 65-93.
    • سلطانی، حسین؛ خسروی، علیرضا (۱۴۰۱). «کریدور شمال و جنوب و تعاملات ایران و آذربایجان»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ۲۸(۱۱۹)، 3-28.
    • سیمبر، رضا؛ رضاپور، دانیال (۱۳۹۹). «واکاوی سیاست‌های ژئوپلیتیکی روسیه در قبال آسیای مرکزی با تأکید بر عامل چین»، مجله سیاست و روابط‌ بین‌الملل، ۳(۶)، 137-165.
    • سیاری، حبیب‌الله؛ نوذری، فضل‌الله؛ الهامی، امیرحسین؛ و حسن‌پور، حمید (1401). «نقش عوامل ژئواکونومیک در ارتقا وزن ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران در خلیج‌فارس»، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، 20(90)، 159-180.
    • خبرگزاری صداوسیما (1399). «ساخت خط آهن بندر امام خمینی(ره)-شادگان-خرمشهر»، قابل دسترسی در: http://www.B2n.ir/h47270
    • فریدونی، سامان (1402). «کریدور عرب-مِد و تغییر تعادل قدرت»، خبرگزاری دانشجو، قابل دسترسی در: https://B2n.ir/Arab-Med                         

    خبرگزاری جمهوری اسلامی (1402). «کردستان نقطه اتصال ریلی ایران به دریای مدیترانه»، قابل دسترسی در: https://www.google.com/amp/s/www.irna.ir/amp/85275266/

    • خبرگزاری مهر (1399). «مجری خط آهن شلمچه-بصره تغییر کرد»، قابل دسترسی در:       https://www.google.com/amp/s/www.mehrnews.com/amp/5019674/                       
    • ویسی، هادی (۱۴۰۰). «بررسی رقابت‌های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیک چین و هند در اوراسیا: کریدورهای ارتباطی و ژئوپلیتیک بنادر چابهار و گوادر»، پژوهش‌های ‌جغرافیای ‌انسانی‌، ۳۵(۱)، 213-226.
    • ایرنا (1399). «هند متعهد به تأمین مالی راه‌آهن چابهار-زاهدان است»، قابل دسترسی در: https://www.irna.ir/news/83856413

    ب- انگلیسی

    • Apostolopoulou, E. Cheng, H. Silver, J. Wiig, A. (2023). “Cities on the New Silk Road: the Global Urban Geographies of China’s Belt and Road Initiative”, Urban Geography, 44(7), pp. 1-20.
    • Adams, O (2021). “R&D Tracker: China’s Rise in Academic R&D and Western Countries’ Rise in Concern”, Asia Pacific Foundation of Canada, Retrieved 27 March 2024, from: https://www.asiapacific.ca/publication/rd-tracker-china-rise-in academic-rd.
    • Bhatt, Yagyavalk and Roychoudhury, Jitendra (2023). “India-Middle East-Europe Economic Corridor (IMEC)”, King Abdullah petroleum studies and reseach center.
    • Bhattacharya, S. Kumar Ray, J. Sinha, S. Kaur Sachdev, K (2021). “Can India’s Necklace of Diamonds Strategy Defeat the China’s String of Pearls”, International Journal of Recent Advances in Multidisciplinary Topics, 2(11), pp.105-108.
    • Chhibber, A (2017). “China’s Belt and Road Initiative and India’s options: competitive cooperation”, Journal of Infrastructure, Policy and Development, 1(2), pp. 242-253.
    • Chaziza, M (2021). “China’s New Silk Road Strategy and the Turkish Middle Corridor Vision”, Asian Journal of Middle Eastern and Islamic Studies, 15(1), pp. 1-17.
    • International monetary fund (2023). “China and the IMF”, Retrieved 20 November 2023 ,From:

     https://www.imf.org/en/Countries/CHN.  

    • Çolakoğlu, S (2019). “China’s Belt and Road Initiative and Turkey’s Middle Corridor: A Question of Compatibility”, Middle East Institute, 29, pp. 1-7.
    • The Economic Times (2023). “DP World's Jabel Ali Port, Free Zone Act as Trade Catalist in Boosting UAE-India Non-Oil Trade”, Retrieved 25 March 2024, from: https://www.B2n.ir/p41548.
    • Das, K (2023). “Integrating with Global Value Chains: Sector Opportunities and Challenges in India”, India briefing, Retrieved 12 March 2024, From: https://Www.B2n.ir/Ds2023.
    • Ekram Yawar, M (2023). “Investigating, Importance and Impact of the Contemporary Silk Road on the Geopolitics of Central Asia”, The Asian Institute of Research Law and Humanities Quarterly Reviews, 2(4), pp. 68-80.
    • Fazli, A (2024). “India, Middle East and Europe Economic Corridor”, Ijariie, 10(1), pp. 430-437.
    • The World Bank (2022). “GDP (current US$) -Iran, Islamic Rep”, Retrived at 10 june 2024, From:

    https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=IR.

    • Official EU Website (2024). “Global Gateway: €10 billion Commitment to Invest in Trans Caspian Transport Corridor Connecting Europe and Central Asia Announced at Investors Forum”, Retrieved 25 March 2024, from:

     https://ec-europaeu.translate.goog/commission/presscorner/detail/mt/ip.

     https://doi.org/10.55733/jpcs.v4i1.69.

    • Singh Manhas, N (2020). “China’s Policy of ‘String of Pearls”, International Journal of Social Impact, 5(3), pp. 17-25.
    • The World Bank (2019). “The World Bank in Türkiye”, Retrived at 10 june 2024 From: https://B2n.ir/Turk.
    • Tasnim Risht, Naoshin (2024). “Necklace of Diamond: The Indian Strategy to Counter China”, BIPSS Comentry, pp.1-10, From: https://b2n.ir/e88752.
    • Trends News Agancy (2022). “Turkish Albayrak Holding launches First Investment Plan for Port of Baku”, Retrieved 19 March 2024, From: https://B2n.ir/Turk2.
    • Arab Center for Research and Policy Studies (2023). “The India-Middle East-Europe Corridor A US Project to Confront China and Normalize Arab Israeli Relation”, Direct Download link:

     https://www.B2n.ir/g06509.