بررسی و تحلیل تأثیرگذاری عوامل ژئوپلیتیک بر روابط نظامی ایران و پاکستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی دانشگاه امام علی(ع)

2 استایار روابط بین الملل دانشگاه امام علی (ع)

3 استایار اقلیم شناسی دانشگاه امام علی(ع)

4 دانش آموخته جغرافیای نظامی دانشگاه امام علی(ع)

چکیده

آشنایی با کدهای ژئوپلیتیک کشورهای همسایه نقش مؤثری در اتخاذ سیاست خارجی و سیاست‌گذاری دفاعی متناسب دارد. در این میان، شناخت عوامل ژئوپلیتیکی تأثیرگذار بر روابط نظامی با کشور پاکستان از اولویت‌های مهم سیاست خارجی و دفاعی کشور ایران است، که می‌تواند با شناخت دقیق نوع و میزان تأثیرگذاری عوامل ژئوپلیتیکی بر روابط نظامی دو کشور، بسترساز اتخاذ راهبردهای مناسب در راستای تأمین منافع ژئوپلیتیکی کشور باشد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل ژئوپلیتیکی تأثیرگذار بر روابط نظامی دو کشور ایران و پاکستان و شناخت مهم‌ترین ابعاد و مؤلفه‌های تأثیرگذار بر روابط دو کشور و تعیین اولویت و اهمیت هرکدام از مؤلفه‌ها صورت گرفته است. با توجه به ماهیت موضوع پژوهش حاضر و مؤلفه‌های مورد بررسی در آن، روش اجرای پژوهش حاضر از نوع ترکیبی ‌(‌‌کیفی- کمی) و از نظر هدف کاربردی است که روش پژوهش در بخش کیفی توصیفی- تحلیلی بوده و در بخش کمی از روش تحلیل سلسه‌مراتبی تاپسیس استفاده شد. این پژوهش از عوامل مهم ژئوپلیتیکی شامل: عوامل ژئواستراتژیک، ژئوکالچر، ژئواکونومیک و هیدروپلیتیک به همراه 29 مؤلفه در سه معیار اصلی : 1. میزان اهمیت،2. بسترسازی مثبت 3. مداخله‌گری استفاده و مورد بررسی، تحلیل و رتبه‌بندی قرار گرفت. براساس نتایج به‌دست‌آمده مشخص شد عوامل ژئواستراتژیک با کسب میانگین نمره 30 در جایگاه نخست تأثیرگذاری و پس از آن عوامل ژئوکالچر با کسب نمره میانگین 28 در جایگاه دوم و پس از آن عوامل ژئواکونومیک با کسب نمره‌ی میانگین 2/27 در جایگاه سوم تأثیرگذاری و نهایتا عوامل هیدروپلیتیک با کسب نمره 8/14 در جایگاه چهارم قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

منابع
الف- فارسی
 
امیری، علی و فلاح نژاد (1397). «ژئوکالچر، سلفی گری و ژئوپلیتیک در ایران»، فصلنامه سیاست پژوهی جهان اسلام، دوره پنچم شماره 10.
اویسی کهخا، ابوالقاسم؛ رهدار، احمد؛ کهرازه، یاسر(1402).« دستاوردهای اقتصادی فرهنگی و هنری دو کشور ایران و پاکستان از گذرگاه امن بندر»،مطالعات هنر اسلامی، شماره 4.
ترابی، محمد؛ مزینانی، حمید (1401). «بررسی عوامل همگرایی و واگرایی روابط جمهوری اسلامی ایران و پاکستان (1979-2021)»، دانش تفسیر سیاسی، سال 4، شماره 11.
جلال پور، شهره؛ فلاح، محمد؛ محمودزاده، فاطمه (1399). «متغیرهای تاثیرگذار بر واگرایی روابط ایران و پاکستان»، مجله بین المللی پژوهش ملل، سال 5، شماره 56.
جهانگیری، سعید؛ اطهری، سید اسدالله (1397). «بررسی تاثیر موقعیت ژئوپلیتیک ایران بر سیاست خارجی (قبل و بعد از انقلاب اسلامی)»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال 2، شماره 6.
دانش آشتیانی، محمدباقر (1396). «جزوه‌ی درس طرح‌ریزی راهبردی و برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی»، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
شاملو، رضا (1400). «تبیین عوامل ژئوپلیتیکی نظامی مؤثر بر راهبردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران در حوزه خلیج فارس»، دوفصلنامه سیاست وروابط بین الملل، دوره 5، شماره 9.
شهلایی، ناصر (1396). «تبیین اصول پایه ای و ارزشی نظام حقوق و مزایای نیروهای مسلح ج.ا.ایران»، راهبرد دفاعی، شماره 57.
شیپری، مریم (1398). «تلاش برای تغییر جهت تجارت ایران به سمت شرق در دهه های چهل و پنجاه شمسی»،  پژوهشنامه علوم انسانی، سال 12، شماره 2.
عزتی، عزت ا... (1396). «ژئواستراتژی و قرن بیست و یکم»، انتشارات سمت، تهران.
کریمی، محمد حسین (1400). «استراتژی ایالات متحده در قبال چین»، دیپلماسی فرهنگی، سال 1، شماره 4.
کیانی، جواد؛ زرگر، علیرضا؛ بنی مسنی، محمد؛ رشیدحفظ، آباد موسی (1398). «بررسی عوامل همگرایی در روابط ایران و پاکستان و تأثیر آن بر امنیت نواحی مرزی»،پژوهش های سیاسی جهان اسلام ، سال 9، شماره 2.
صبوری ،ضیاءالدین ؛ منوری، مهدی ؛ نظریان، ابوذر(1402). «چالش های پیش روی دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران و پاکستان»، پژوهش های روابط بین الملل، سال 13، شماره 2.
مجتهد زاده، پیروز (1397). «فلسفه و کارکرد ژئوپلیتیک (مفاهیم و نظریه‌ها در عصر فضای مجازی)»، تهران: انتشارات سمت.
محمدپور، مهدی (1401). «تاثیرات بنیادگرایی سیاسی در پاکستان»، مطالعات راهبردی جهان اسلام، سال 4، شماره 2.
مدینه بناب، سیدامیر؛ مجتهدزاده، پیروز؛ لطفی، حیدر؛ اسمعیل پورروشن، علی اصغر(1401). «بررسی رقابت های ژئوپولیتیکی در منطقه جنوب آسیا با تأکید بر سواحل چابهار ایران و گوادر پاکستان»، جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)،سال 12، شماره 46.
مهدیان، حسین (1392). «ژئوپلیتیک و امنیت ملی ج.ا.ایران»، تهران، انتشارات دانشگاه فرماندهی و ستا آجا.
مهدیان، حسین (1402). «جغرافیای نظامی پاکستان (جغرافیای جمعیت و ژئوکالچر)»، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
مینایی، مهدی (1396). «درآمدی بر ژئواستراتژی»، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
 
ب- انگلیسی
Ajans, Anadolu (2023).” Iran, Pakistan Open Rimdan-Gabd Border Gateway To Enhance Trade eurasiantimes”.com, Retrieved 24 December 2023.
Amini, Davod (2019).”military geography, Tehran, Defense Strategy Research Center”, geopolitics Committee.
Dodds, Klaus (2024).” Halford Mackinder and the'geographical pivot of history: a centennial retrospective”. The Geographical Journal.
Ezzati, ezatollah (2021).” Geo-strategy”, Tehran, Samt. Fourth Edition.
Haverluk, Terrence W (2022). “The Three Critical Flaws of Critical Geopolitics: Towards a Neo-Classical Geopolitics”. Geopolitics.
Lewkowicz, Nicolas (2022).”The United States, the Soviet Union and the Geopolitical Implications of the Origins of the Cold War”. New York: Anthem Press.
Mojtahedzadeh, Pirouz (2021).”Political Geography and Geopolitics”, Tehran, Samt.
Monacal,G(2023). “Iran denies claims regarding completion date of Iran-Pakistan gas pipeline”. The Nation. 31 May 2023.
Okur, Mehmet Akif (2023).”Classical Texts Of The Geopolitics And The "Heart Of Eurasia”. Ege Universitesi Turk Dunyasi Incelemeleri Dergisi.
Overland, Indra (2022). “Future Petroleum Geopolitics: Consequences of Climate Policy and Unconventional Oil and Gas”. Handbook of Clean Energy Systems. John Wiley & Sons.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار