بررسی تأثیر سوگیری‌های شناختی در تصمیم‌گیری راهبردی امنیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر، پژوهشکده امنیت داخلی، پژوهشگاه دفاع مقدس، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران

2 استادیار، پژوهشکده امنیت داخلی، پژوهشگاه دفاع مقدس، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر سوگیری‌های شناختی در فرایند تصمیمات راهبردی امنیتی با تمرکز بر بعد تصمیم‌گیری راهبردی و به منظور پاسخ به این پرسش که کدام سوگیری‌‌های شناختی بیش‌ترین تأثیر را بر این بعد دارند، انجام گرفت. نوع پژوهش از لحاظ ماهیت، توصیفی و از لحاظ هدف، کاربردی است. روش پژوهش آمیخته است. جامعۀ آماری شامل خبرگان و کارشناسان امنیتی و راهبردی و در حوزۀ روانشناسی و علوم شناختی با تحصیلات کارشناسی ارشد و دکتری است که دارای تجربه و مسئولیت در حوزۀ امنیتی یا روانشناختی بودند. نمونه‌ها با توجه به ملاک‌های ورود، به‌صورت هدفمند تا رسیدن به سطح اشباع نظری انتخاب شدند. در‌ این پژوهش از روش تحلیل اسنادی برای بررسی منابع و متون مرتبط و از روش میدانی (پرسشنامه و مصاحبه) برای کسب نظرات و آرای خبرگان استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده‌های گردآوری‌شده از میانگین، انحراف معیار، خطای استاندارد، آزمون ناپارامتری فیشر و نرم افزار SPSS-24 استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که در تصمیمات راهبردی امنیتی به ترتیب کدام سوگیری‌های شناختی بیش‌ترین تأثیر را در بعد تصمیم‌گیری راهبردی دارند. براساس نتایج پژوهش، مشخص گردید که از میان سوگیری‌های شناخته‌شده تا به امروز، موثرترین سوگیری‌ها بر بعد تصمیم‌گیری راهبردی تصمیمات راهبردی کدامند. پیشنهاد می‌شود در پژوهش‌های آتی تأثیر سوگیری‌های مهم به‌دست‌آمده از این پژوهش، در یک ارگان امنیتی مشخص یا یک بحران اجتماعی خاص بررسی شود.

کلیدواژه‌ها


  • منابع

    الف- فارسی

    • آل‌داود، سیدعلیرضا (1402). «هنر #جنگ_شناختی در عصر #هوش_مصنوعی+ 124 سوگیری شناختی». تهران: نواندیشان دنیای کتاب.
    • اکبری چرمهینی، صغرا؛ مولایی یساولی، مهدی؛ نظری‌فر، محسن؛ و شهرجردی، شهناز (1400). «سوگیری‌های شناختی در طول شیوع ویروس کرونا در جامعۀ ایران»، روانشناسی سلامت. 10(40)، 62-47.
    • امیری، عبدالرضا (1391). «مطالعه فرایند و متغیرهاى موثر بر امنیتى شدن بحران‌های اجتماعی در ایران»، مطالعات مدیریت انتظامی. 7(2)، 237-219.
    • ایجابی، ابراهیم (1398). آینده‌نگاری راهبردی فناوری‌های دفاعی پدافند هوایی ا.ج.ا.ا در افق 1420. رسالۀ دکتری آینده‌پژوهی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.
    • ایجابی، ابراهیم؛ عیوضی، محمد رحیم؛ شیروانی ناغانی، مسلم؛ و رضایی، ایمان (1396). «مطالعه تطبیقی تعاریف متکثر از مفهوم میان‌رشته‌ای آینده‌نگاری راهبردی»، مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی. 29(29)، 194-171.
    • چهاردولی، عباس؛ پدرام، عبدالرحیم؛ دهقان، نبی‌اله؛ و علیزاده، عظیم (1399). «الگوی آینده‌نگاری راهبردی دفاعی»، مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی. 4(14)، 100-67.
    • حسینی، حسین (1386). «مدیریت احساس امنیت در جامعه»، فصلنامه امنیت. 6(21)، 148-111.
    • خواجوی، شکراله؛ و علیزاده طلاتپه، وحید (1400). «اثر متغیرهای اقتصادی و حسابداری بر تصمیم‌های مالی مدیران با نقش خطاهای شناختی، مبتنی بر رویکرد پویایی‌شناسی سیستم»، بررسی‌های حسابداری و حسابرسی. 28(1)، 79-54.
    • رستمی، محمود (1378). «فرهنگ واژه‌های نظامی». تهران: ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران.
    • سلطانی، فرزاد؛ محمدی‌منفرد، حسن؛ و جاودانی‌مقدم، مهدی (1401). «بررسی کاربرد جنگ شناختی در حوزه‌های عملیاتی سازمان ناتو»، فصلنامۀ محیط‌شناسی راهبردی ج.ا.ا ایران. 6(21)، 178-153.
    • عبدالحمید، مهدی؛ و دادرس، فرزاد (1398). «ارائه‌ی نوع‌شناسی خطاهای شناخت در فهم مسائل حکمرانی». اولین همایش ملی «حکمرانی»، تهران.، صص 27-1.
    • علیزاده، عظیم (1400). «آینده‌نگاری راهبردی در امنیت داخلی: ارائه الگوی دوشاخه تدوین راهبرد»، مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی. 5(20)، 188-163.
    • کتولی‌نژاد، خدابخش؛ و حسینی، محمد (1395). «تبیین مهارت مسئله‌یابی و تصمیم‌گیری در سازمان‌های حفاظتی و امنیتی»، مطالعات حفاظت و امنیت انتظامی. 11(40)، 86-51.
    • کریمی‌مله، علی (1384). «شناسایی مرجع امنیت در رویکرد امنیت ملی امام خمینی(ره)»، مطالعات راهبردی. 8(30)، 765-788.
    • مرادیان، بهنام (1402). «ذهن خطاکار: راهنمای کاربردی خطاهای شناختی که موجب تصمیم‌های اشتباه می‌شوند». تهران: برسم.

    ب- انگلیسی

    • Coombs, W Timothy; & Laufer, Daniel (2018). Global crisis management- current research and future directions, Journal of International Management. 24(3), 199-203.
    • Dobson-Keeffe, Nigel; & Coaker, Warren (2015). Thinking more rationally: Cognitive biases and the joint military appreciation process, Australian Defence Force Journal. 197,5-16.
    • Ehrlinger, Joyce; Readinger, Wilson O; & Kim, Bora (2016). Decision-making and cognitive biases, Encyclopedia of Mental Health. 2, pp.5-12.
    • Korteling, Johan E. Hans; Paradies, Geerte L; & Sassen-van Meer, Josephine P (2023). Cognitive bias and how to improve sustainable decision making, Frontiers in Psychology. 14, 1129835.
    • Paulus, David; de Vries, Gerdien; Janssen, Marijn; & Van de Walle, Bartel (2022). The influence of cognitive bias on crisis decision-making: Experimental evidence on the comparison of bias effects between crisis decision-maker groups, International Journal of Disaster Risk Reduction. 82, 103379.
    • Tversky, Amos; & Kahneman, Daniel (1981). The framing of decisions and the psychology of choice, Science. 211(4481), pp.453-458.