تحلیل ژئوپلیتیک رفتاری جمهوری اسلامی ایران در پسابیداری اسلامی بر اساس مدل رفتاری رابرت ویلیام مک ‌کول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم سیاسی ، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

2 گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

3 گروه علوم سیاسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

خاورمیانه، به سبب دو مولفة انرژی و مسائل ایدئولوژیکی، همواره کانون تنش، بحران، مسائل ناامنی و جنگ بوده است. مولفة نخست عامل مهمی جهت نفوذ، حضور و فعالیت گستردة قدرت‌های بین‌المللی و مسائل ایدئولوژیکی همچون بنیادگرایی، صهیونیزم، اسلام سنی و مقاومت شیعیان، عامل اثرگذاری برای تشدید مسائل ناامنی بوده‌اند. مجموع عوامل مذکور، منطقة خاورمیانه را با تشدید و تعمیق تنش‌های متعددی مواجه و کشورهای این منطقه را در اتخاذ و اجرای رفتارهای سیاسی و ژئوپلیتیکی در وضعیتی چندجانبه و بعضاً پیچیده قرار داده است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر، تحلیل ژئوپلیتیک رفتاری جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه و در خلال سال‌های پسابیداری اسلامی(بعد از2010) بوده است.سوال اصلی پژوهش حاضرعبارت است از:«ژئوپلیتیک رفتاری جمهوری اسلامی در منطقة خاورمیانه را در پسابیداری اسلامی چگونه می‌توان تحلیل نمود؟» فرضیه پژوهش حاضر بر این موضوع دلالت دارد که جمهوری اسلامی ایران بر اساس میزان یا ضریب اهمّیّتی که برای نقاط کانونی خاورمیانه درنظر گرفته است، اقدام به رفتارهای سیاسی و ژئوپلیتیکی نسبت به آنها نموده است. یافته‌های پژوهش بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و بهره‌گیری از مدل رفتاری «رابرت ویلیام مک‌کول» نشان داد، رفتار ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران در قبال تحرکات گروه‌های تروریستی دراقلیم کردستان عراق، ادعاهای امارات متحده عربی نسبت به جزایر سه گانه ایرانی و همچنین ناامنی در مرزهای شرقی کشور ذیل مناطق جنگی، در قبال سوریه، عراق، لبنان، فلسطین اشغالی و یمن ذیل مناطق حساس و در قبال بحرین، افغانستان و مصر ذیل مناطق عقب‌نشینی قرار داد.

کلیدواژه‌ها


  • منابع

    الف- فارسی

    • اخباری، ملیحه؛ زرقانی، هادی؛ مینائی، مسعود (1399). «بررسی میزان تأثیر عوامل طبیعی در امنیت مرزهای شرقی ایران با استفاده از سنجش از دور (نمونه موردی منطقه مرزی خراسان رضوی-افغانستان)»، فصلنامه آمایش سیاسی فضا، 2(3)،190-206.
    • اسدی‌فرد، محمد؛ جوانمرد، محمد؛ زمانی، سید محمد (1401). «بررسی تهدیدات امنیتی اقلیم کردستان عراق بر کردستان ایران»، پژوهش‌های حفاظتی-امنیتی، 11(22)، 59-81.
    • بهروز، صمد (1398). «مؤلفه‌های تأثیرگذاری حداکثری انقلاب اسلامی ایران بر حزب‌الله لبنان»، پژوهش‌های انقلاب اسلامی، 8(28)، 25-47.
    • بندری، مرتضی؛ پاکزاد، فاطمه؛ پاکزاد، زهرا؛ و عالیشاهی، عبدالرضا (1403). «طراحی الگوی سیستمی بازدارندگی امنیتی در سیاست خارجی جمهوری بر اساس عملیات وعدة صادق»، بحران‌پژوهی جهان اسلام، 11(33)، 1-29.
    • جاوید، محمدجواد؛ محمدی، عقیل (1395). «ارزیابی قابلیت اجرایی اصل 451 قانون اساسی (ج.ا.ایران) در حقوق بین‌الملل معاصر»، مطالعات حقوق عمومی، 46(1)، 71-89.
    • خلیلی، رضا؛ شیخ‌زاده، حسین؛ مزینی، محمد (1402). «بررسی مقایسه‌ای راهبرد ایران و آمریکا در مقابله با داعش»، مطالعات بین‌‌رشته‌ای دانش راهبردی، 13(52)، 95-70.
    • دهقانی فیروزآبادی، جلال (1402). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت.
    • درج، حمید؛ یزدانی، عنایت‌الله (1397). «تحلیل استراتژی ایالات متحده آمریکا در قبال جنبش مردمی بحرین»، ‌‌رهیافت‌های‌سیاسی ‌و ‌بین‌المللی، 10(58)، 36-12.
    • رضاپور، دانیال (1403). «مناسبات سیاستی-امنیتی ایران و پاکستان در جنوب غرب آسیا؛ دلایل و پیامدها»، فصلنامه سیاست، 54(4)، 622-599.
    • صادقی، سید شمس‌الدین؛ احمدیان، قدرت؛ زارع، ساراو (1398). «راهبرد عربستان سعودی در بحرین و تأثیر آن بر جبهۀ مقاومت»، مطالعات دفاع مقدس، 5(4)، 29-45.
    • زارعی، بهادر (1397). «اصالت صلح در اندیشه سیاسی اسلام و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 48(3)، 689-671.
    • سام‌دلیری، کاظم؛ داوند، محمد (1399). «الگوهای رفتاری گروه‌ تکفیری- تروریستی داعش در حوزه دفاعی-امنیتی ج.ا.ایران تا 1404»، امنیت ملی، 10(36)، 377-408.
    • سانستین، کاس (1401). علوم رفتاری و برنامه‌ریزی سیاسی، ترجمة نرگس زیباطینت، تهران: اندیشه احسان.
    • شاملو، رضا (1403). «تحلیل ژئوپلیتیکی روابط جمهوری اسلامی ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس»، مطالعات جنگ، 6(20)، 1-28.
    • صفری برمچی، مهدی؛ واثق، محمود؛ زارعی، بهادر (1403). «امکان‌سنجی اتخاذ رویکرد ژئوپلیتیک در سیاست‌ خارجی جمهوری‌ اسلامی ایران از منظر نظریه اسلامی روابط بین‌الملل»، سیاست خارجی، 38(2)، 3-36.
    • قربانی، مهدی؛ بخشایش اردستانی، احمد؛ طبرسا، نقی (1398). «جزایر سه‌گانه ایرانی و راهبرد جمهوری اسلامی ایران؛ سیاست تهاجمی یا تدافعی؟»، مطالعات سیاسی، 11(43)، 71-90.
    • قنبری، هادی؛ رضایی، علیرضا؛ ترابی، قاسم (1402). «فرصت‌ها و تهدید‌های جمهوری اسلامی ایران در اقلیم کردستان عراق با توجه به حضور اسرائیل»، سیاست جهانی، 12(4)، 39-59.
    • گل‌کرمی، عابد؛ متقی، افشین (1401). «تبیین طیف‏ رفتاری جمهوری اسلامی ایران در منطقة خلیج فارس: تقابل سیاست خارجی وضعیت‏ محور و ژئوپلیتیک موقعیت ‏محور»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 54(1)، 95-114.
    • گریفیتس، مارتسن (1403). نظریه روابط بین‌الملل برای سده بیست‌ویکم، ترجمة علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
    • محمدی، احد (1403).  «تحلیل روند شکل‌گیری و تحول احزاب اقلیم کردستان عراق و فعالیت پارلمانی آنها»، پژوهش‌های نوین سیاست جغرافیایی، 1(1)، 125-144.
    • ملاقدیمی، علی‌رضا؛ ذاکریان، مهدی؛ احمدی، حمید (1403). «نقش رقابت‌های ژئوپلیتیکی در تهاجمی‌ شدن سیاست‌ خارجی عربستان در قبال ایران»، مطالعات بین‌‌المللی، 21(2)، 181-199.
    • میرحیدر، دره (1403). مبانی جغرافیای سیاسی، تهران: سمت.
    • یورگنسن، کنود ایریک (1402). درآمدی نو به نظریه‌های روابط بین‌الملل، ترجمة وحید بزرگی، تهران: جوینده.
    • یوسفوند، یعقوب؛ مهدیان حسین؛ یوسفوند، ایوب (1398). «نظم بحرانی و پیامدهای راهبرد دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران»، سیاست دفاعی، 28(109)، 113-137.

     

    ب- انگلیسی

    • Aras, B.; Kardas, S. (2021). “Geopolitics of the New Middle East: Perspectives from Inside and Outside”, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 23(3), pp. 397-402.
    • Bandari, M.; Alishahi, A. (2024). Beyond Ideologies, Investigating the nature of relations between Iran and Pakistan based on security challenges, London: Lambert.
    • Collard, Rebecca (2014). “The Enemy of My Enemy: Iran Arms Kurds in Fight against ISIS”, Available at: http://time.com/3196580/iran-kurds-isis-erbil-iraq/.
    • Clayton, T. (2024). Iran: Background and U.S. Policy, Washington. D.C: Congressional Research Service.
    • Gurbuz, Mustafa (2023). Turkey’s Ambitions in Iraq Play out in Kirkuk, Washington DC: Arab Center Washington DC.
    • Hadad, H. (2024). “Proxy battles: Iraq, Iran, and the turmoil in the Middle East”, Journal of East and North Africa, 26(4), pp. 43-60.
    • Krupenkin, K.; Hill, S.; Rothschild, D. (2023). “Do Partisans Make Different Investment Decisions When Their Party is in Power”, Journal of Political Behavior, 46(3), pp. 1531-1561.
    • McColl, R. (2014). Tension Areas of the World, London: SAGE.
    • McColl, R. (2012). Pluralism and Political Geography, NewYork: Park Press.
    • McColl, R. (2009). East Asia: Geographical and Historical Approaches to Foreign Area Studies, NewYork: Kendall-Hunt Publishing.
    • McColl, R. (2008). Contributor to periodicals, including Arab World Geographer, NewYork: Westview Press.
    • McColl, R. (2000). Geographical Review, Southeast Asian Spectrum, Human Behavior, NewYork: Park Press.
    • Michalski, P.; Marchlewska, M.; Szczepanska, D.; Rogoza, M.; & Molenda, Z. (2023). “When Politics Affects the Self: High Political Influence Perception Predicts Civic and Political Participation”, Journal of Social and Political Psychology, 11(2), pp. 516-533.
    • Navasardyan, N.; Manukyan, T.; Eurasia, C. (2024). “Resumption of the Kurdish card in Iranian-Iraqi relations: complex interplay, pre-referendum realities”, Journal of Contemporary Eurasia, 12(2), pp. 31-45.
    • Poul, G.; Kiakojouri, D.; Taghipourian, M. J. (2023). “Designing Internal Relationships between Causes and Strategies of Political Behavior in the Public Sector Using Interpretive -Structural Modeling (ISM)”, International Journal of Innovation Management and Organizational Behavior, 3(4), pp. 44-52.
    • Pillar, Paul R. (2017). In Bahrain, Confrontation for the Sake of Confrontation, the national interest, Available at: https://nationalinterest. Org/blog/paul-pillar/bahrain-confrontation-the-sake-confrontation-19964/.
    • Shaaban, A. (2024). “Editorial Note: Sustainable Development in Western Asia and Afghanistan”, Journal of Regional Science Policy & Practice, 16(2), pp. 1-13.
    • Shaikh, S. (2024). “Taliban insurgency in Afghanistan: Characteristics, actions and battlefield operationalization”, Journal of Comparative Strategy, 43(3), pp. 164-182.