فرصت ها و تهدیدات تعاملات مرزی ایران و عراق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار روابط بین الملل دانشگاه جامع علوم انتظامی امین

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم و فنون مرزبانی، دانشکدۀ امنیت و مرز، دانشگاه جامع علوم انتظامی امین

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل و مدرس دانشگاه افسری و تربیت پلیس امام حسن مجتبی(ع).

چکیده

زمینه و هدف: زمینه‌های مشترک فرهنگی، زبانی، اقتصادی، مذهبی، امنیتی بین دو کشور ایران و عراق می‌تواند در ایجاد فرصت‌های مختلف تاثیرگذار باشد که البته در کنار ظرفیت‌ها و فرصت‌های ایجاد شده تهدیدات مختلفی نیز در این زمینه وجود دارد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی فرصت‌ها و تهدیدات تعاملات مرزی ایران و عراق به نگارش در آمده است.
روش‌شناسی: تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت داده‌ها کیفی که برای گردآوری داده‌ها از مصاحبه عمیق استفاده گردیده و تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از روش تحلیل مضمون صورت گرفت است.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش حاکیست که فرصت‌ها و تهدیدات تعاملات مرزی ایران و عراق دارای 87 مضمون پایه، 15 مضمون سازمان‌دهنده و شامل چهار مضمون فراگیر شامل ابعاد سیاسی، ابعاد اقتصادی، ابعاد فرهنگی- اجتماعی و ابعاد امنیتی می‌باشد.
نتیجه‌گیری: تعاملات مرزی ایران و عراق نیازمند یک “راهبرد جامع” است که در آن، فرصت‌ها به حداکثر رسانده شده و تهدیدات به حداقل کاهش یابند. این راهبرد باید مبتنی بر منافع مشترک، احترام متقابل، همکاری‌های سازنده و رویکردی بلندمدت باشد. تنها در این صورت است که می‌توان از ظرفیت‌های نهفته در این تعاملات به طور کامل بهره‌مند شد و به ارتقای امنیت، ثبات و رفاه در هر دو کشور کمک کرد.

کلیدواژه‌ها


  • منابع

    الف- فارسی

    • ابراهیم‌زاده، عیسی (1399). «تحولات ژئوپلیتیکی و امنیت مرزها با تأکید بر جنوب شرق ایران»، فصلنامه محیط‌شناسی راهبردی ج.ا.ایران، 4(1)، 184-147.
    • احمدی دهکا، فریبرز؛ نصرتی، شهریار (1399). «نقش تعاملات مرزی در همگرایی با کشورهای پیرامون؛ مطالعه موردی مرز ایران و عراق»، علوم و فنون مرزی، 9(3)، 137-164.
    • احمدی، مظهر؛ علیپوری، احسان؛ علیپور، عباس (1397). «تحلیل ملاحظات امنیتی آمایش سرزمین در مناطق مرزی و نقش آن در توسعه‌یافتگی (موردمطالعه: استان مرزی ایلام)»، فصلنامه علوم و فنون مرزی، 9(3)، 35-64.
    • پیشگاهی‌فرد، زهرا؛ رحمانی، محمدعلی (1398). قلمروخواهی ایران و آمریکا در خاورمیانه، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
    • جمیل عزیز، وسیم؛ زرقانی، سید هادی؛ محمدپور، علی (1403). «تحلیل ژئوپلیتیکی روابط ایران و عراق در دو دهة اخیر»، پژوهش‌های جغرافیای سیاسی (انتشار آنلاین):

     doi:10.22067/pg.2024.89238.1303

    • حیدری‌پور، وکیل؛ صائب، شراره (1395). «عوامل مؤثر بر ارتقای امنیت مرز از دیدگاه ساکنان محلی؛ مورد مطالعه: شهرستان گرمی»، فصلنامه علوم و فنون مرزی، 7(4)، 25-1.
    • خزلی، اکبر (1399). «بررسی چالش‌های اقتصادی و امنیتی منطقه غرب آسیا با تأکید بر حوزه خلیج فارس»،فصلنامه محیط‌شناسی راهبردی ج.ا.ایران، 4(4)، 96-53.
    • شکوئی، حسین (1398). دیدگاههای نو در جغرافیای شهری، تهران: سمت.
    • عندلیب، علیرضا (1396). نظریه پایه و اصول آمایش مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دانشکده فرماندهی و ستاد، دوره عالی جنگ.
    • کیانی، جواد؛ بیرامی، عبدالله (1402). «الگوی دیپلماسی مرزی ‌جمهوری ‌اسلامی ‌ایران در مرزهای غرب کشور»، نشریه علمی مطالعات راهبردی ناجا، 8(4)، 32-5.
    • لطفی، حیدر (1398). تحلیل روابط ایران و ترکیه بر مبنای پیوندهای استراتژیک (مطالعه موردی:2000-2018)، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مؤسسه آموزش عالی فرهمند لاریجان، گروه جغرافیای سیاسی.
    • مهدوی­ثابت، محمدعلی؛ کرمی­پورسیار، عباس؛ سلیمی، صادق (1400). «تعاملات تحقیقاتی، مرزی و پلیسی در مقابله با قاچاق انسان و مهاجران غیرقانونی با نگاهی به موافقت­نامه­های امنیتی ایران با سایر کشورها»، فصلنامه علمی پژوهشنامه مطالعات مرزی، 9(2)، 103-125.
    • نوری­مختار، حسین؛ سالاری، علیرضا (1399). «تأثیرات توسعه انسانی و تعاملات مرزی ایران با کشورهای همسایه بر امنیت مناطق مرزی»، فصلنامه دانش انتظامی سیستان و بلوچستان، 11(1)، 145-130.

     

    ب- انگلیسی

     

    • Akbar Kundi, M. (2019). "Borderland Interaction: The Case of Pak-Iranian Baloch”, IPRI Journal IX, (2), pp. 90-105.
    • Basboga, Kadir (2020). “The Role of Open Borders and Cross-border Cooperation in Regional Growth across Europe”, Regiona Studies, Regional Science, 7(1), pp. 532-549, Available at: https:// org/ 10.1080/21 681376.2020.1842800.
    • Bifon, Milan (2019). “Between social and spatial convergence and divergence: an exploration into the political geography of European contact areas”, Geo Journal, 66(4), pp. 341-352.
    • Braunerhielm, L.; Alfredsson Olsson, E.; Medeiros, E. (2019). “The importance of Swedish–Norwegian border residents’ perspectives for bottom-up cross-border planning strategies”,Norsk Geografisk Tidsskrift-Norwegian Journal of Geography, 73(2), 96-109.
    • Brunet-Jailly, Emmanuel (2022). “Cross-border Cooperation: A Global Overview”, sagepublic.com/journals-permissions: DDOI: 10.1177/ 03043754211073463
    • Buch, T.; Schmidt, T. D.; Niebuhr, A. K. (2009). “Cross-Border Commuting in the Danish–German Border Region: Integration, Institutions and Cross-Border Interaction”, Journal of Borderlands Studies, 24 (2), pp. 38-54.
    • Buzan, B., Wæver, O.; de Wilde, J. (1998). Security: A New Framework for Analysis, Lynne Rienner Publishers.
    • Dominik Paprotny (2021). “Convergence between Developed and Developing Countries: A Centennial Perspective”, Social Indicators Research.
    • Drysdale, Alasdair D. (2002). Transboundary Interactions and Political Conflict in the Centeral Middle East; the Case of Syria. In: Schofield, C.H. and Schofield, R.N. (eds.) (1994b) World Boundaries; the Middle East and North Africa, 2, London: Routledge.
    • Dupeyron, Bruno (2009). “Regional integration and border interactions in the Cuenca Del Plata: Legacies, achievements and challenges for the Mercosur”, Journal of Borderlands Studies, 24(3), pp. 131-151.
    • Giacomo, Damioli; Gregori, Wildmer Daniel (2021). “Diplomatic Relations and Cross-border Investments in the Uropean Union”, JRC Technical Report, https://ec.europa.eu/jrc
    • Kmeleva, G., A., Kurnikova, M., V., Nedelka, E., & Istvain Toth, B., (2022). “Determinants of Sustainable Cross-border Cooperation: A Structural Model for the Hungarian Context Using the PLS-SEM Methodology”, Sustainability, 14, 893: https:// org/ 10.3390/ su 14020893.
    • Scherer, R; Zumbusch, K. (2011). “Limits for Successful Cross-border Governance of Environmental (and spatial) Development: the Lake Constance Region”, Procedia Social and Behavioral Sciences,14, pp. 101–120.
    • Stryjakiewicz T.; Kaczmarek T. (1998). “The forms of social and economic activity in the German-Polish border area”, Die Euroregionen im Osten Deutschlands, Berlin, 153, pp. 193-225.
    • United Nations (2018). "Frontier Diplomacy and Conflict Prevention”.
    • Wu, C. T. (1998) “Cross-border development in Europe and Asia”, Geo Journal, 44, pp. 189–201.