تأثیر راهبرد خاورمیانه ‎ای ترامپ بر رقابت های ایران و عربستان در منطقه

روابط ایران و عربستان ضمن تأثیرپذیری از عوامل و مؤلفه‌های داخلی و منطقه‎ای، متأثر از عوامل و متغیرهای سطح بین‎المللی به‎خصوص راهبرد قدرت‏های بزرگ است. مهم‌ترین مؤلفه بین‏المللی تأثیرگذار بر روابط ایران و عربستان و تشدید رقابت‎های میان آن‌ها، راهبرد ایالات‌متحده آمریکا است. در این راستا، هدف مقاله حاضر نیز تبیین تأثیر راهبرد خاورمیانه‎ای دولت آمریکا بر وضعیت روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی است. سؤال اصلی این است که سیاست خارجی ترامپ به‌طورکلی در نظام بین‏الملل و به‎طور خاص در منطقه غرب آسیا، چه تأثیری بر مناسبات سیاسی- امنیتی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی داشته است؟ برای پاسخ به این سؤال، در این مقاله از «نظریه‏ نقش‎های جهانی آمریکا» استفاده می‏شود. فرضیه اصلی مقاله این است که راهبرد سیاست خارجی ترامپ که منطبق با منطق «واقع‏گرایی» و «نوانزواگرایی» در نظام بین‎الملل و در راستای آن، «تجدید مشارکت راهبردی با متحدان (به‏ویژه عربستان)» و «برون‎سپاری اختیارات» در منطقه غرب آسیا است، باعث نقش‎آفرینیِ بیشتر عربستان سعودی در منطقه و به دنبال آن، افزایش تحرکات امنیتی این کشور علیه جمهوری اسلامی ایران شده است. دولت ترامپ مطابق با راهبرد جدید سیاست خارجی این کشور، ضمن اینکه برای حفظ جایگاه برتر آمریکا در نظام بین‏الملل تلاش می‏کند، حاضر نیست کارویژه‏های دولت هژمون را انجام دهد و نمی‏خواهد هزینه تأمین امنیت بین‏المللی را در منطقه غرب آسیا بپردازد. چنین رویکردی به مشارکت بیشتر عربستان سعودی در تأمین هزینه امنیت منطقه‎ای و بین‏المللی، ایجاد خلأ قدرت و گسترش رقابت‏ها در منطقه، بلوک‏بندی‏های جدید و احتمالاً بی‏نظمی و تنش‏های امنیتی- نظامی در منطقه غرب آسیا منجر شود که جمهوری اسلامی ایران در نقطه مقابل تمامیِ این سیاست‏ها و تبعاتِ آن‌ها قرار می‎گیرد. تجدید مشارکت راهبردی آمریکا با عربستان در دوره ترامپ، به‎طور عمده در چهار حوزه «حمایت حداکثری از خاندان ملک سلمان»، «کمک‏های تسلیحاتی کلان به ریاض»، «هماهنگی‏ و همکاری در زمینه اقتصاد انرژی به‎خصوص صادرات نفت» و «فضاسازی برای تلطیف چهره سلطنتی عربستان» صورت گرفت که هرکدام از این همکاری‎ها، درنهایت منجر به افزایش رقابت و تقابل امنیتی عربستان سعودی علیه جمهوری اسلامی ایران شد.