عراق جامعه ای پیچیده و چندوجهی دارد. تحلیل گران عموما در زمینه تحلیل این جامعه با دشواری های بسیاری روبرو هستند. رفتارهای بعضا متناقض و غیرقابل پیش‌بینی از این جامعه به کرات دیده شده است. پژوهش حاضر به دنبال احصا منابع و مبادی شناختی جامعه عراق در حوزه سیاسی- اجتماعی است. پرسش اصلی پژوهش این است که منابع و منطق شناختی جامعه عراق در قالب چه مولفه ها و شاخص هایی قابل شناسایی و مفصل بندی است و آیا می توان چارچوبی را برای تحلیل این منطقه و ساختار روان-جامعه شناختی ارائه نمود؟ از دید نگارندگان، مبانی و منابع شناختی-ادراکی جامعه عراق در پنج حوزه به هم تنیده قابل تحلیل است: اسلامی؛ ناسیونالیسم عراقی؛ سوسیالیستی؛ (پست) مدرنیستی؛ و تاریخی. برای درک و یا حتی آینده‌پژوهی هر پدیده و روند سیاسی- اجتماعی در عراق ناگزیر باید به سراغ این مبادی رفته و در نسبت با آن‌ها به تحلیل مقولات پرداخت. به عنوان یک مطالعه موردی در این جستار مساله اشغال عراق، کیفیت برخورد جامعه عراقی با این موضوع و نیز نتایج و برایندهای آن برای جامعه عراق اعم از نخبگان، جامعه مدنی و توده‌ها مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
ارغوانی پیرسلامی، فریبرز؛ صالحی، سیدجواد؛ و عابدی، مرضیه (1396). «بنیان‌های جامعه‌شناسی گسست در امنیت ملی عراق نوین»، فصلنامه مدیریت و پژوهش‌‌های دفاعی، 16 (85)، 145-172.
افشون، تورج (1399). جامعه‌شناسی سیاسی عراق با تأکید بر نقش آمریکا در شکاف‌های هویتی-قومی. تهران : انتشارات عقل سرخ.
اکبری، مرتضی (1399). تاریخ سیاسی عراق پس از سقوط صدام حسین (از 2003 تا 2020 میلادی). ایلام: انتشارات هاوار .
الودری، علی (1391). تاریخ عراق: دیدگاه اجتماعی از تاریخ عراق. ترجمه هادی انصاری. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
الوردی، علی (1425). لمحات الاجتماعیة من تاریخ العراق الحدیث. قم: المکتبة الحیدریة.
الوردی، علی (2012). شخصیة الفرد العراقی. لندن: منشورات دار لیلی.
الزبیدی، حسن لطیف؛ محمدالعبادی، نعمه؛ و لافی السعدون، عاطف (2008). عراق در جستجوی آینده. ترجمه علی شمس. تهران: انتشارات اندیشه‌سازان نور.
سجادی، مهدی (1379). «تربیت اخلاقی از منظر پست‌مدرنیسم و اسلام (بررسی و نقد تطبیقی مبانی و اصول)». فصلنامه مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 1 (2)، 47-90.
سلیمی، حسین (1386). «نگرشی سازه‌‌‌انگارانه به هویت ملی در ایران»، فصلنامه مطالعات ملی، 8 (3)، 31-53.
شاه‌چراغی، آزاده (1388). «تحلیل فرآیند ادراک محیط باغ ایرانی بر اساس نظریه روانشناسی بوم‌شناختی»، نشریه هویت شهر، 3 (5)، 71-84.
شیخ صدوق (1343). من لایحضره الفقیه. جلد 4. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عابدی، شیما؛ حنایی، تکتم (1401). «واکاوی نقش عوامل ادراکی-شناختی بر الگوهای رفتاری کودکان با تأکید بر هوش هیجانی مورد پژوهی: محله سجاد مشهد»، نشریه مطالعات بین‌‌‌رشته‌‌ای در تعالی معماری و شهرسازی، 1 (2)، 157-176.
عطائی، فرهاد؛ واسعی‌‌‌زاده، نسیم (1392). «از روابط فرهنگی تا نظریه فرهنگی روابط بینالملل: مروری بر نقش فرهنگ در روابط بینالملل»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌‌‌المللی، 5 (15)، 19-42.
کاگلین، کن (1400). صدام؛ از ظهور تا سقوطش. جلد اول، ترجمه بیژن اشتری. تهران: نشر ثالث.
لاکلا، ارنستو (1395). تحلیل گفتمان سیاسی؛ امر سیاسی به‌مثابه یک برساخته گفتمانی. ترجمه امیر رضایی‌پناه و سمیه شوکتی مقرب. تهران: انتشارات تیسا.
متقی، ابراهیم و کاظمی، حجت (1386). «سازهانگاری، هویت، زبان و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست، 37 (4)، 209-237.
مجتهدی زنجیرآباد، ابوالقاسم؛ عیوضی، محمدرحیم (1397). «بررسی نظریه سازهانگاری در حوزه مطالعاتی روابط بینالملل و لزوم به‌کارگیری آن در راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد، 27 (4)، 177-205.
محرمی، توحید (1394). «اشغال سرزمینی و پیامدهای فرهنگی آن (مطالعه موردی اشغال عراق)»، فصلنامه مطالعات فرهنگ-ارتباطات، 16 (31)، 199-223.
محمدکاظم، عباس (1984). ثورة الخامس عشر من شعبان. بنگلادش: مرکز الشباب المسلم.
مرکز البیدر للدراسات و التخطیط (2023). بالأرقام عدد مستخدمی مواقع التواصل الاجتماعی فی العراق. فی: مرکز البیدر للدراسات و التخطیط. بازیابی از: https://www.baidarcenter.org/posts/2194
مریجی، شمس‌الله (1387). مبانی فکری و زمینه‌های اجتماعی جریان‌های معاصر عراق. قم: بوستان کتاب قم.
مشیرزاده، حمیرا (1383). «گفتگوی تمدن‌‌ها از منظر سازهانگاری»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 24 (63)، 169-202.
مشیرزاده، حمیرا (1384). تحول در نظریه‌‌های روابط بینالملل. تهران: انتشارات سمت.
مشیرزاده، حمیرا (1390). «تحولات جدید نظری در روابط بینالملل زمینه مناسب برای نظریه‌‌پردازی بومی»، نشریه پژوهشنامه علوم سیاسی، 6 (2)، 165-204.
منتی، ایوب (1399). «خیزش مجدد ناسیونالیسم عربی عراقی در عراق (2003-2020)»، فصلنامه روابط خارجی، 12 (1)، 131-161.
یزادانی، عنایت‌‌الله؛ شیخ حسینی، مختار (1392). «بحران هویت در عراق معاصر: واکاوی علل و زمینه‌‌ها»، فصلنامه سیاست، 43 (1)، 217-235.
ب- منابع انگلیسی
Bunton, Martin (2008). “From Developmental Nationalism to the End of Nation-State in Iraq?”, Third World Quarterly, 29 (3), 631-646.
CISR (2020). “ Nationwide Public Opinion Poll Of Iraqi Citizens”, Center for Insights in Survey Research. Retrieved: https://www.iri.org/wp-content/uploads/2020/12/irq-20-ns-01-pt-public.pdf.
Copan, Paul (2007). “What is Postmodernism”. Retrieve from: North American Mission Board. At: http://www.4truth.net/%20on%20October%2023,%202012.
Franzén ,John (2011). “The problem of Iraqi nationalism”, National Identities, 13 (3), 217-234.
Hossain, Dewan Mahboob; Karim, M. M. Shariful (2013). “Postmodernism: Issues and Problems”, Asian journal of social sciences and humanities, 2 (2), 173-181.
Iraq Centre for Rearch and Strategic Studies (2006). “Public Opinion Survey in Iraq: Security & Political Situations”, Iraq Centre for Rearch and Strategic Studies.
Kubalkova, Vendulka (2016). Foreign Policy in a Constructed World. New York: Routledge.
Lebow, Richard Ned (2009). A Cultural Theory of International Relations. Cambridge University Press.
ORB Intternational (2020). Iraq 20 year anniversary, ORB Intternational.
Özoğlu, Hakan (2001).” Nationalism and Kurdish Notables in the Late Ottoman–Early Republican Era”, International Journal of Middle East Studies, 33 (3), 383-409.
Program on International Policy Attitudes (2006). “The Iraqi Public on the US Presence and the Future of Iraq”. Retrieve from: University of Maryland, At: http://hdl.handle.net/1903/10157.
Rear, Michael (2008). Intervention, Ethnic Conflict and State-Building in Iraq; A Paradigm for the Post-Colonial State. New York: Routledge.
Sanford, Jonathan (2003). “Iraq's economy: Past, present, future”, Congressional Research Service, Retrieve from: ir/bolkbg.
Schwartz , Michael (2008). War Without End: The Iraq War in Context. Haymarket Books.
Tessler, Mark (2005). “Iraqi Assessments of the U.S. Presence in Their Country”, The Journal of the International institute, 13 (1), Retrieve: http://hdl.handle.net/2027/spo.4750978.0013.103
Vine, David (2021). “Creating Refugees: Displacement Caused by the United States”, Watson Institute, Post-9/11 Wars.
پ- منابع اینترنتی
بوش، جورج دبلیو (2003). «خطاب الرئیس بوش حول الحرب مع العراق فی 19 مارس 2003»، قابل دسترسی در: ir/a5w4n6.
روبنز، مایکل (2023). «نبض العراق فی الذکرى العشرین للغزو، البارومیتر العربی». قابل دسترسی در: https://www.arabbarometer.org/ar/2023/03/12822.
سرکیس نعوم (1390). «امریکایی‌ها چقدر در فساد مالی عراق دست داشتند؟»، دیپلماسی ایرانی، 27 بهمن، قابل دسترسی در:ir/or7sha.
سیستانی، سید علی (2003). «بیانیه دفتر معظم له در قم درباره تدوین قانون اساسی عراق»، 29 شهریور، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مرجع عالی‌قدر آقای سید علی حسینی سیستانی، قابلیت دسترسی از: https://www.sistani.org/persian/statement/1527.
فارس (1388). «آمریکایی به علت فساد مالی در عراق محکوم شدند»، فارس نیوز، دوم اسفند، قابل دسترسی در: ir/rbtcb7.
)